İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu - Mehter
[CD Tanıtım ve Eleştiri]
T.C. Kültür Bakanlığı
Republic of Turkey Ministry of Culture
------------------------
CD kitapçık içeriği:
Sayfa 1. İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu - Mehter (fotograf, resim ve minyatürlerden yapılmış kapak kompozisyonu)
Sayfa 2. İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu - Mehter (fotograflar)
Sayfa 3. Sunuş: M. İstemihan Talay, Kültür Bakanı
Sayfa 4 -10. Sözlü eserlerin güfteleri
Sayfa 11. Mehter personelinin adları ve vazifeleri:
1. Ahmet Özhan - Genel Yönetmen
2. Ömer Tuğrul İnançer, Müdür -Sanatçı
3. Ürşat Tuncay - Genel Yön. Yrd. Mehterbaşı
4. Haluk Öcal - Çevgenbaşı: 5.- 15. Çevgen: Ömer Faruk Erdemsel, Osman Bülent Çeviksever, Süleyman Şahintürk, Yahya Soyyiğit, Zafer Tahmaz, Hikmet Kavrut, Mehmet Emin Altıntop, Cumhur Tulay, Sedat Yıldırım, Vasfi Akyol, Mehmet Şükrü Alkan.
16. Ünal Yürük - Zurnazenbaşı: 17.- 18. Zurna: Tamer Ötken, Ahmet Bülent Ekin
19. Ahmet Kaya - Boruzanbaşı: 20. Boruzan: Tayyip Zeki Sözen
21.Ali Osman Güney - Nekkarezenbaşı:22. - 23. Nakkarezen: Mehmet Erdinç Kadıoğlu, Avni Behram Toruntay
24. Oktay Özerden - Zilzenbaşı: 25. Zilzen: Mehmet Fatih Uysal
26. Seydan Babayiğit - Davulzenbaşı: 27. - 28. Davul: Hakan Tozkoparan, Ali Sinan Erdemsel
29. Naci Songur - Köszen
Stüdyo: Can ; Tonmaister: Ali can Kesmez.
Sayfa 12. İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu programı
------------------------------------------------------
Önemli Not: Burada yazılmış olan Mehter programı, bu CD’nin içeriğini tam ve doğru olarak vermemiş. Eksiklik ve yanlışlıkları aşağıda köşeli ayraç içinde gösterdik.
-------------------------------------------------------
Mehter selamlaşması
[ “Vakt-i sürûr-u sefâ Mehterbaşı, Hey, Hey ;
Merhaba ey Mehteran ; Merhaba Mehterbaşı ; nevbete salâl, der Fasl-ı Segâh, Segâh Peşrev ; Hasduur ; Haydi Yallah ] Bkz. Özcan (2003: 547-8); Şahiner, (s. 19).
1. Segâh Peşrev - Neyzen Yusuf Paşa
Açıklama: Yalnız 1. hane ve teslim çalınmış.
‘Çağlar nota yayının’dan yapılan alıntı aşağıya çıkarıldı. Bu çok tanınmış peşrevin notası çeşitli kaynaklarda bulunabilir. Bundan dolayı ayrıca bildirilmedi.
2. Tarihi Çevir - N. Nazım [Cemal Cümbüş !]
[Tarihi çevir nal sesi kısrak sesi bunlar]
Açıklama: Bu “N. Nazım” da kimdir ? Üngör’ün (s. 43-67) Marş bestecileri listesinde böyle bir ad bulunmuyor bkz. Üngör (s. 47, ‘marş listesi’). Şahiner (s. 52, yalnız sözleri); Doras (s. 21, Makam: Segâh, yalnız sözleri) ; Tezbaşar (s. 81) bu eserin bestecisini Cemal Cümbüş olarak yazmışlar ! Güfte: M. Faruk Gürtunca. Tezbaşar’dan alınan notası aşağıya çıkarıldı. İki dörtlük güftesi yazılmış fakat bir dörtlüğü söylenmiş.
3. Genç Osman - Anonim
[Genç Osman dediğin bir küçük uşak]
Açıklama: Güftenin üç dörtlüğü yazılmış (TRT notasında dört dörtlük) ve söylenmiş. Şahiner (s. 97 - üç dörtlük) ve Tezbaşar’da (90 - üç dörtlük) yalnız sözleri. TRT notası aşağıya çıkarıldı. Önaldı (s. 140-1 - nota ve üç dörtlük sözleri). Rast perdesiyle başlayan notası için bkz., Sarıçiftçi (s. 75). Üç dörtlük yazılıp, söylenmiş.
4. Rast Benefşezar Peşrevi - Anonim [Ali Ufkî’den !]
Açıklama: Gerçi bu parçanın bestecisini bilmiyoruz ama bize bu 17. yüzyıl eserinin notasını iletenin kim olduğunu pek iyi biliyoruz. Kendisi, Sarayın Enderun meşkhanesinde ‘odabaşı’lığa kadar yükselen, Polonya asıllı santurî Ali Ufkî’dir (Albert/Wojciech Bobowski), bkz. Gökçen, 1997-98. Anlaşılan bu programı yazanlar, adını anmaktan kaçınmışlar ?!
Benefşezar Peşrevi, Ali Ufkî’nin Mecmûa-i Sâz ü Söz adlı çok değerli yazma nota koleksiyonundan alınmıştır, bkz. Ali Ufkî (s. 105). Sanal (s. 211-212)’ın bu koleksiyondan yaptığı çevrinotayazımı, Ali Ufki’nın notayazımı ile birlikte aşağıya çıkarıldı. Aynı peşrev’in biraz değişik bir versiyonun notasını da Kantemiroğlu (s. 321- Benevşezār) verir. Sanal (s. 212-214) bunun da çevrinotayızımını yapar.
Bu CD’de, Benefşezar Peşrevi’nin yalnız, ‘Serhâne’ ve ‘Mülâzime’ kesimleri icra edilmiş, ‘Hâne-i sâni’ ve ‘Hâne-i sâlis’ kısımları çalınmamış ? Solo ve tutti çalınış iyi bir fikir.
5. Fatih Marşı - Fethi Sazçalar [Sazçalan !]
[Yürekler kabarık, gözlerde damla]
Açıklama: Şahiner (s. 67, yalnız sözleri), ‘Fetih Marşı’ denilmiş ! Şahiner, Üngör (s. 60 - marş bestecileri listesi), ve Kahramankaptan’da (s. 94 - ‘Devlet Marşı’ denilmiş), bestecinin soyadı ‘Sazçalan’ ! İki dörtlük ve bir beyitlik nakaratı yazılıp söylenmiş. Kitapçıkta (s. 5), nakarat için yanlışlıkla, ‘Aranağme denilmiş’.
İstanbul Radyosu’ndan alınan nota aşağıya çıkarıldı.
6. Sancak Marşı - İzzettin Bey [İzzettin Hümayî Elçioğlu]
[Ertuğrulun ocağında uyandın]
Açıklama: Üngör’den (s. 196 - güfte bir dörtlük) alınan notası aşağıda. Bir de bkz. Kaplan (s. 311-2 - nota, güfte iki dörtlük). Şahiner (s. 65) ve Tezbaşar’ın (s. 83) her ikisi de Üngör’ü kopyalamış ! Güfte: İbrahim Alâaddin Gövsa.
İki dörtlük güfte yazılıp, söylenmiş.
7. Devlet Marşı - Fethi Sazçalar [Sazçalan !]
[Askerlerin hazır silah]
Açıklama: Kapakta, ‘Sazçalar’, kitapçıkta (s. 6) ‘Sazçalan’ yazılmış ! Kahramankaptan’dan (s. 94) alınan notası aşağıda verildi. Burada ve Üngör’de (s. 60 - marş bestecileri listesi), bestecinin soyadı ‘Sazçalan’ olarak geçmekte ?
8. Barbaros Marşı - Cahit Atasoy [Rast Marş]
[Deniz ufkunda bu top sesleri nerden geliyor]
Açıklama: Karakoyunlu’dan (s. 172-4) alınan notası aşağıya çıkarıldı. Şahiner (s. 71, yalnız sözleri). Güfte: Yahya Kemal Beyatlı. Usul, değişmeli. Altı mısralık şiir, üç ayrı beyit halinde yazılmış ?
9. 10. Yıl Marşı - Cemal Reşit Rey
[Çıktık açık alınla on yılda her savaştan]
Açıklama: CD kitapçığında güftesi, s. 7’de verilmesi gerekirken, s. 10’da verilmiş! Süer’den (s. 10-11) alınan notası aşağıya çıkarıldı. Deliorman’da (s. 134) aynı nota). Söz: Behçet Kemal Çağlar ; Faruk Nafiz Çamlıbel. Güftesi, iki dörtlük ve nakarat olarak verilmiş, fakat bir dörtlük ve nakaratı söylenmiş.
10. Hicaz taksim - [Pistonlu trompet ile]
Açıklama: Programda bu taksimi kimin hangi çalgı ile yaptığı belirtilmemiş ? Halbuki burada yanda görülen resimde olduğu gibi, pistonlu/perdeli bir Avrupa trompeti çalınmaktadır. Sultan Bestekârlar - Mehter CD’sinde buna büğlü* denilmişti. Burada boruzan denilmiş ? Tamperemanlı bir Batı çalgısı olduğu için Türk musikisine özgün sesler için dili dönmez, söylemeğe kalkarsa da kolunu, bacağını çarpıtır. Burada da öyle olmuş. Musikimizde bir ‘garip hicaz’ vardır ; acaba buna da ‘kırık/çarpık hicaz’ mı demeli ? Bu çalgı ile yapılan bir taksimin bu CD’ye alınması bir talihsizlik olmuş. Keşki alınmasaydı !
Not. Japonya ile ilgili Ertuğrul filminde de ne yazık ki bu çalgının kullanıldığını gördüm !
* Say (s. 87): “Büğlü. Pistonlu, ağızlıklı, aktarımcı bir bakır üflemeli çalgı. Almanca Flügelhorn, Fransıca bugle, İtalyanca fliscorno [günümüzde flicorno], İngilizce Flugelhorn. (...) Ses rengi tatlı ve yumuşak olan bu çalgı, orkestrada, özellikle bandolarda kullanılır.”
11. Kırmızı gülün ali var - Anonim [Hicaz Rumeli Türküsü]
Açıklama: İkinci mısradaki, ‘yeri var’ sözleri ile uyuşması için ‘ali’ denilmesi doğru olmamış ; ‘alı’ denilmeliydi ! ‘Ah bu gönül...’ nakaratı söylenmiş fakat yazılmamış, bkz. (s. 7). Sonra iki bölümü yazılmış, fakat yalnız bir bölümü söylenmiş. Çağlar Nota Yayını’ndan alınan notası aşağıda. Bu tanınmış türkünün notası başka yerlerde de bulunabilir. Ayrıca bildirilmedi.
12. Dağlar Dağlar - Anonim [Hicaz Rumeli Türküsü]
[Dağlar dağlar viran dağlar]
Açıklama: Bir Hicaz Rumeli türküsü. Notası için bkz., Ünal (s. 18-19) ; Türk Musikisi Klasikleri, s. 98 ; Çevrimiçi, ‘Türkü Sitesi’. Güftesi iki dörtlük yazılmış (s. 7), fakat bir dörtlüğü söylenmiş.
13. İhtiyatlar Silah Çatmış - Muzaffer Sarısözen [Anonim Rumeli Türküsü]
Açıklama: Burada Muzaffer Sarısözen sanki bu türkünün bestecisi gibi verilmiş. Halbuki, aşağıya çıkarılan TRT notasında da görüldüğü gibi Sarısözen bu türkünün derleyicisidir ve bu parçayı tanburacı Osman Pehlivan’dan derlemiştir. Notası için bir de bkz., Demirsipahi (Nota. 166) ; Ünal (s. 76-77) ; Sarıçiftçi (s. 73). Tezbaşar’da (s. 89), yalnız sözleri. İki bölüm yazılan güftesinin (s. 8), bir bölümü söylenmiş.
14. Estergon Kalası - Kemal Altınkaya [Anonim Rumeli Türküsü]
Açıklama: Burada Kemal Altınkaya sanki bu türkünün bestecisi gibi verilmiş. Halbuki, aşağıya çıkarılan TRT notasında görüldüğü gibi Kemal Altınkaya bu anonim Rumeli Serhat türküsünün derlendiği kişidir. Notası için, bir de bkz. Kahramankaptan (s. 99) burada da, “Düzenleme: Kemal Altınkaya” yazılarak yanılgıya düşülmüş ; Çevrimiçi, ‘Türkü Sitesi’. Şahiner (s. 95) ; Tezbaşar’da (s. 91) yalnız sözleri. Bir bölümü yazılıp, söylenmiş. İkinci mısradaki ‘kemirir’sözü, ‘kemir’ olarak yazılmış.
15. Ceddin Deden - İsmail Hakkı Bey [Ali Rıza Şengel !]
[Ceddin deden neslin baban]
Açıklama: Bu eser yanlışlıkla İsmail Hakkı Bey’e atfedilmiş ! Halbuki bestecisi, Ali Rıza Şengel’dir ! Üngör’den (s. 182 - dügâh başlamış) alınan notası aşağıya çıkarıldı. Notası için bir de bkz. Şahiner (s.41) ; Tezbaşar (s. 73). (Bunların her ikisi de Üngör’ü kopyalamış !). Süer (s. 20 - nota, dügâh başlamış). Kahramankaptan da (s. 96 - nota, buselik başlamış), ‘İsmail Hakkı Bey’ yazarak yanılgıya düşmüş. Doras (s. 19), yalnız sözleri. İki dörtlük yazılıp (s. 9), söylenmiş.
Özcan (s. 537): “Şengel’in hüseynî makamında bestelediği, ‘Ceddin deden neslin baban’ mısraıyla başlayan Eski Ordu Marşı da günümüzde mehter repertuvarının çok sevilen eserleri arasındadır.”
16. Zurna taksimi
İki zurnadan birisi dem tutarken diğeri taksim yapmakta. Dik Hicaz perdesi de gösterilerek, bundan sonra gelen Isfahan Türkü’ye uygun olarak gezinilmiş.
17. Ey Gaziler - Anonim [? III. Selim]
[Ey gaziler, yol göründü yine garip serime]
Açıklama: Bazılarınca bu Isfahan türkü, III. Selim’in bir bestesidir. Dr. Alâeddin Yavaşça şefliğinde icra edilen bir TRT, III. Selim CD’sinde, bu türkünün altına şu dipnot düşürülmüş: “Bu eser bazı kaynaklarda, türkü ya da Rumeli Türküsü olarak geçmekte olup, Alâeddin Yavaşça’ya, Kâzım Uz, Sâdettin Kaynak, Hoca Kerâmi Efendi, Zeki Arif Ataergin yoluyla III. Selim’in eseri olarak intikal etmiştir.”
III. Selim’e atfedilen notası aşağıya çıkarıldı. Notası için bir de bkz., Karadeniz (s. 232) ; Ezgi (III: 332-33), “kadın ağzından söylenmiş ve bestelenmiş bu harp türküsü” ; Rauf Yekta (1921: 3034, ‘Chant militaire des Turcs, partant pour la guerre’ [ilk kısmı]) ; Rauf Yekta (1986: 106, Harbe giden Türklerin Askeri Marşı [ilk kısmı]) ; Türkten Türküler (s. 40).
18. Mehterhane ı Hakan ı (aynen) - İsmail Hakkı Bey
[Gafil ne bilir neşve-i pür-şevk-i vegayı]
Açıklama: ‘Mehterhane-i Hakanî’ yazılmalıydı. Güfte: Ahmet Muhtar Paşa. Yenigün’den (1970: 9 - Makam: Mahur ; Gerdaniye başlamış) alınan notası aşağıya çıkarıldı. Üngör (180-181 - Çargâh başlamış). Şahiner (s. 37) ; Tezbaşar (s. 74-75) (Bunların her ikisi de Üngör’ü kopyalamış !). Süer (s. 18-19 - Çargâh başlamış) ; Kahramankaptan (s. 92), ‘Makam: Mahur, Fa Zurna için’ - acem başlamış ; Belviranlı (s. 115 - acem başlamış, Makam: Acemaşiran, Vezin: Fa’lün feilâtün feilâtün feilâtün); Etik (s. 54-5, neva başlamış) ; Canselen (s. 47), ‘Armoni: F. Canselen’ - harmonisini yapmış; Doras (s. 19, ‘Mehter Marşı, Makam: Mahur’ - yalnız sözleri).
Burada Mehter Gülbank’larından (Eyyam-ı Âdiye Gülbankı ; Harp Gülbankı) seçilen sözler söylenmiş, bkz., Şahiner (33, 35) ; Özcan (28: 548).
19. Hücum Marşı - Evliya Çelebi Külliyatından [Ali Ufkî’den !]
Açıklama: Bu eser “Evliya Çelebi Külliyatından” değil, Ali Ufkî’nin Mecmûa-i Sâz ü Söz’ünden alınmıştır ! ‘Hücum Marşı’ sözleri de uydurmadır ! Ali Ufkî’de (ve hatta Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde), ‘Ceng-i Harbî’ adı ile geçer. Aşağıda, Ali Ufkî’nin kendi notayazımı (s. 105), Sanal (s. 210) ve Cevher’in (s. 401) çevrinotayazımları ile birlikte verildi.
Evliya Çelebi ‘çengî harbî’nin yalnızca sözünü eder.* Onun için ‘Evliya Çelebi Külliyatından’ alındı denilmesi çok yanlış olur. Sonra, Evliyanın Çelebi’nin eserine Seyahatname denilir !
Notası için bir de bkz., Kahramankaptan (s. 95), burada da ‘Hücum Marşı’ denilmiş ve ‘Beste: Anonim’ demekle yetinilmiş ?
“Yektir Allah, innallah” diyerek bitirilmiş.
* Seyahatname (s. 336): “Esnâf‑ı çalıcı mehterân: (...) Her gece ba‘de'l-ışâ üç fasıl ve bir cengî harbî (چنغى حربى) çalup pâdişâha du‘â ederler.”
SONUÇ: Bir başka yazımızda, bkz. Musiki dergisi, “İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu - Mehter”in ideolojik sebeplerle yapılmış, çok iddialı bir CD’sini (bkz. Sultan Bestekârlar - Mehter) yakışıksız ve yersiz bularak kendimiz bunu bir daha dinlemeye lâyık bulmamıştık.
Bu defa hazırlanan CD programında yer alan eserler bir bakıma daha yerinde olmakla beraber, bu program notları, yukarda görüldüğü gibi çok özensiz bir şekilde hazırlanmıştır. CD’deki parçalar hakkında verilen bilgiler yetersiz, eksik, çoğu kez yanlış ve hatta çarpıtılmıştır ! Bu toplulukta bunları doğru dürüst bilen bir kişi yok mudur ? Bu topluluğun başında olanların doğru bilgi verme ve denetleme sorumlulukları yok mudur ?
Aşırı ideolojik sebeplerden dolayı, Bu CD’de icra edilen iki tarihi eserden, Rast Benefşezar Peşrevi için yalnızca, ‘Anonim’ ve diğer Hücum Marşı (asıl adı Ceng-i Harbî) için de ‘Evliya Çelebi Külliyatından’ denilmiş ! Gerçi ‘Ceng-i Harbî’nin adı Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde geçer ama eğer sadece Evliya Çelebi ile kalsaydık, diğer birçokları gibi bu da adı var sanı yok eserlerden biri olurdu! Bu eserlerin her ikisinin de notasını, Polonya asıllı Ali Ufkî’ye (diğer adı Albert/Wojciech Bobowski) ve onun Mecmûa-i Sâz ü Söz adlı yazmasına borçluyuz. Bu 17. yüzyıl, elleri öpülesi musikici’nin adının altın harflerle yazılması gerekirken, burada adının anılmasından bile kaçınılmış ?! Ben buna ne diyeceğimi bilemiyorum. Aynı şeylerin yapıldığı bir önceki Sultan Bestekârlar - Mehter hakkındaki yazımda ben bunu şaşırtıcı (!) bulmuştum. Bu defa, buna ayıp, utanç verici diyeceğim !
Özcan (2003: 548): “ Çeşitli mehter havalarına ait nota metinlerinin ana kaynakları, Ali Ufkî Bey’in Mecmûa-i Sâz ü Söz adlı nota mecmuasıyla Kantemiroğlu’nun Kitâbü İlmi’l-mûsikî alâ vechi’l-hurûfât adlı eseri ve XIX. yüzyılın ilk yarısında mehterhânenin son çağını idrak etmiş olan Hamparsum Limonciyan’ın kendi adını taşıyan nota sistemiyle yazılmış mecmualarıdır.”
Burada, bunun tersine bütün bu gerçekler örtbas edilmeye ve çarpıtılmaya bakılmış. Ne yazık !
Bu CD’de çalınan eserlerin notası ayrı bir defter halinde verilebilirdi. Ben elimdeki kaynaklardan yararlanarak bu CD’deki bütün eserlerin notasını aşağıya çıkarabildim. Ayrıca, bunların bulunabileceği diğer kaynaklara da işaret ettim. Bunların bazıları çevrimiçinden de elde edilebilir. Üzerinde tartışılan bazı eserler için bu notalar özellikle yararlı olmaktadır.
Uyarı: Bu CD’nin kitapçığı ve kapağında bulunan yanlış ve çarpıtıcı bilgilerden dolayı bunların düzeltilerek, tekrar basılması gerekmektedir !
* Say (s. 87): “Büğlü. Pistonlu, ağızlıklı, aktarımcı bir bakır üflemeli çalgı. Almanca Flügelhorn, Fransıca bugle, İtalyanca fliscorno, İngilizce Flugelhorn. (...) Ses rengi tatlı ve yumuşak olan bu çalgı, orkestrada, özellikle bandolarda kullanılır.”
Kaynakça
Ali Ufkî, Mecmûa-i Sâz ü Söz (Haz. Şükrü Elçin). Ankara: Kültür Bakanlığı, 1976 /2000.
Askeri Müze Broşürü. Mehter. İstanbul: Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı, 2004.
Belviranlı, Ali Kemal. Mûsikî Rehberi - Dînî Mûsikî. Konya, Nedve Yayınları, 1975.
Canselen, Faik. Marşlarımız. Ankara: Tarihsiz.
Cevher, Hakan (Haz.). Ali Ufkî Bey ve Hâzâ Mecmû‘a-i Sâz ü Söz (Transkripsiyon, İnceleme). Eğe Üniviversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi. İzmir, 1995. (Basımı: İzmir - 2003).
Deliorman, Leylâ. Marşlarımız. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1990.
Demirsipahi, Cemil. Türk Halk Oyunları. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, 1975.
Doras, Sabahattin. Mehterhane. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, Tarihsiz.
Etik, Kâzım. İmam-Hatib Okullarında Nota ve Dînî Müzik Eğitimi. Konya, 1970.
Ezgi, Suphi, Nazarî, Amelî Türk Musikisi. 5 cilt. İstanbul Konservatuvarı Neşriyatından, 1953.
Gökçen, İlhami. “Meşkhane”, Musiki Mecmuası, (1) Yıl: 50, No. 458, Eylül 1997, s. 19-23; (2) Yıl: 50, No. 459, Aralık 1997, s. 24-27; (3) Yıl: 51, No. 460, Mart 1998, s. 31.
Açıklama: [Houghton Library, MS Fr 103: r.f. Ott. 3030.4, Boston Harvard College Library’de bulunan, Albert Bobowski: Mémoires sur les Turcs [Türkler hakkında Bildiriler / Muhtıra]’dan. Bu elyazmasında, “Mesch khaneh” bölümü ve musiki ile ilgili diğer pasajların (s. 171-184, 10, 106, 126, 244) Fransızca metninin transkripsiyonu ve açıklamalı Türkçe çevirisi.
Kahramankaptan, Şefik. Tarihî Türk Müziği/Mehterden Alaturka’ya. Ankara: Ark Yayınları, 2009.
Kantemiroğlu. Kitabu ‘İlmi’l-Mūsīḳī ‘alā vechi’l-Ḥurūfāt. (Haz. Yalçın Tura). 2 cilt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
Kaplan, Zekâi. Dinî Musikî Dersleri. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı, 1991.
Karakoyunlu, Dr. Yılmaz. Yahya Kemâl Şarkıları. İstanbul: Türk Musikisi Vakfı Yayınları, 1998.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. Türk Musikisi Klasikleri/Klasik Türk Musikisinden Seçilmiş 100 eser, 1983.
Yenigün, Hayri. “Mehter - Mehterhâne-i Hâkaanî Marşı ve notası.” Musıkî ve Nota, cilt 1, sayı 8, 1970.
Özalp, Dr. M. Nazmi. Türk Mûsikîsi Beste Formları. TRT, 1992.
Özcan, Nuri. “Mehter (مهتر)”, DİA, 28: 545-9, 2003.
Özcan, Nuri. “Şengel, Ali Rıza”, DİA, 38: 537-8, 2010.
Önaldı, Şenel. Türk Halk Musikisi Ansiklopedisi. Cilt I (A-Ç). İstanbul, 1977.
Rauf Yekta (Raouf Yekta Bey). “La Musique Turque”, Encyclopédie de la musique et Dictionnaire du Conservatoire, Première partie: Histoire de la musique 5.Yayımcılar: Lavignac, A., de la Laurencie, L. Paris: Librairie Delagrave, 1921.
Rauf Yekta, Türk Musikisi. (Çeviren: Orhan Nasuhioğlu ). İstanbul: Pan Yayıncılık, 1986.
Sanal, Haydar. Mehter Musikisi. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1964.
Süer, Rıdvan. Millî Marşlarımızdan bir Demet. İstanbul: Devlet Kitapları, 1975.
Sarıçiftçi, İbrahim. Uygulanmış, Türkülü Bağlama Metodu. 1965.
Şahiner, Necmeddin. Mehter ve Marşları. İstanbul: Yeni Asya Yayınları, 1977.
Tezbaşar, Ahmet. Mehter tarihi, teşkilatı ve marşları. İstanbul, 1975.
Türkten Türküler. İstanbul: Şemsi Yastıman Sazevi Yayınlarından, No. 3, 1968.
Ünal, Refik. Atatürk’ün Sevdiği Türküler. Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı, 1973.
Üngör, Etem. Türk Marşları. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1965.
İlhami Gökçen (ilhamigo@hotmail.com)
Toronto, Kanada
Bize Ulasin
İstanbul 27°°C
Teşekkürederiz...
