Bugün - Thursday, March 28, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Gökhan Yalçın

Gökhan Yalçın  - Nâyi Mustafa Kevserî'den

Nâyi Mustafa Kevserî'den "Ney Açma" dersleri…
Yazı Tarihi: Friday, May 24, 2019

Galata Mevlevîhânesi Müzesi'nde on sekizinci yüzyıl yapımı olduğu kabul edilen iki parçalı, gümüş başpâreli şahmansur ney sergilenmektedir. Bu neyin üzerinde "Âşık-ı Mevlânâ Nâyi Mustafa Kevserî Efendi" yazılıdır[1].

Anlaşılacağı üzere ney, Nâyi Mustafa Kevserî'ye aittir. Bizzat Kevserî'nin kullandığı bir ney olabileceği gibi Kevserî'nin yapımı olan bir ney de olabilir[2]. Bu düşünceye, mecmuasında elde ettiğimiz bazı bilgilerden hareketle ulaşıyoruz.

On sekizinci yüzyılın önemli neyzenlerinden olduğu neredeyse tüm müzikologlar tarafından kabul edilen Nâyi Mustafa Kevserî'nin mecmuasından Osmanlı/Türk musikisi nazari bilgilerinin yanı sıra kendi bilgi ve birikimini kaydettiği notlarına bir önceki yazımızda değinmiştik. Bu bilgilerin dışında Kevserî Mecmuası'nda dikkat çeken bir bilgi de neyin nasıl açıldığı kısaca ney yapımı hususundadır. Kevserî'ye göre bir beldede kısıtlı imkânlarla kamış (ney) açmak istenirse parmak hesabı ile bunu yapmak mümkündür. Kevserî, parmak ölçüsü ile ney kamışını yirmi altı eşit haneye, yarısını da on üç eşit haneye bölmek sureti ile neyin nasıl açılacağını şu şekilde kaydetmiştir:

"…bir beldede kamış açmalık murâd olundukta usbu' [parmak] ile mîzân [ölçü] eyleyüb yirmi altı haneye hesab idüb ba'dehu nısfını on üç haneye taksim idüb elbette ol kamışın âvâzı ve perdeleri sahîh ve sâlim olur. Erbabına ma'lûmdur."

Kevserî'nin bu bilgileri iyi bir eğitimci, iyi bir ney ustası olarak ve kendinden emin bir şekilde aktardığını görüyoruz. Çünkü anlattığı şekilde ney açılırsa bu neyin sesi ve perdeleri sahîh [gerçek, kusursuz] ve sâlim [emin] olacaktır. Peki, "usbu' ile mîzân [parmak ile ölçü]" nasıl olur? Kevserî yazısında öncelikli olarak bu bilgiyi anlatmış ve yazısının ilk bölümünün başlığını "Ta'rîf-i usbu'/Parmağın tarifi" olarak belirlemiştir.

Bilindiği gibi uzunluk birimi olarak "parmak", başparmak tırnağının ucundan ilk ekleme (boğum) kadar olan uzunluktur ve aynı zamanda orta boy altı adet arpanın artarda dizilme mesafesine eşittir. Dirsekten orta parmak ucuna kadar olan mesafe 24 parmak [1 arşın] olarak kabul edilmektedir. Burada önemli olan parmağın yaklaşık 3 cm ve arşının da 68 cm'ye karşılık gelmesi değildir. Kevserî'ye göre önemli olan sabit, eşit bir ölçme aracına doğal olarak sahip olmamızdır. "Kısıtlı imkânlar" olarak kastettiğimiz de tam olarak budur. Unutulmamalıdır ki bir beldedeyiz ve bir ney açmak istiyoruz. Bu durumda Kevserî'nin daha önce "bir ney kamışının yirmi altı eşit haneye bölünmesi ve yarısını da on üç eşit haneye bölünmesi" olarak belirttiği "hane" kaç "usbu'/parmak" olmalıdır? Kevserî yazısının devamında bu soruya şahmansur neyi üzerinden açıklık getiriyor:

"Şahmansur'un aslî hesabı yirmi altı hanedir. Nısfı on üç haneye taksim olunmuştur… Her hanesi bir usbu' ve beş noktaya taksim olmuştur."

Şahmansur mabeynindeki bir neyin yirmi altı hane yani yirmi altı parmak olduğunu belirttikten sonra Kevserî yeni bir başlık ile ney açımına geçmektedir. Kevserî bu ikinci konu başlığını Galata Mevlevihanesi'nde kendi imzasının bulunduğu şahmansur mabeynindeki neyini hatırlatırcasına "Kadd-i Şahmansur/Şahmansur'un boyu" olarak belirlemiştir.

Kevserî bu notunda temizlenmiş bir kamışı başpareyi de katarak tam ortasından işaretlemek sureti ile ölçü olarak ikiye bölünmesi gerektiğini belirtiyor. Kamışın ortasından ucuna kadar eşit şekilde on üç hane işaretlenir. Kamışın tam ortasına "aşiran" deliği açılır. Aşiran deliğinden aşağı doğru dördüncü noktaya "neva", beşinci noktaya "sabâ", altıncı noktaya "çargâh" deliği açılır. Yedinci nokta buselik deliğidir ve serçe parmağı ile çalınabilir fakat çok zordur bu nedenle yedinci delik açılmaz. Sekizinci noktaya segâh, dokuzuncu noktaya nihavend ve onuncu noktaya dügâh açılır[3]. Neyimiz üflemeye hazırdır.

Nâyi Mustafa Kevserî'nin bu yazısında neredeyse hiçbir Osmanlı/Türk musikisi yazılı kaynaklarında görmediğimiz iki bilgi dikkat çekmektedir. Birincisi ney ölçüleri ve yapımıdır ki çok basit bir dille anlatılmıştır. İkincisi ise Nâyi Mustafa Kevserî'nin de denemiş olduğunu anladığımız "Buselik Perdesi"dir. Yedinci noktadan açılabilecek bu perdenin günümüzde de denenmesi ve sonuçlarının görülmesi gerektiği aşikârdır.

Ayrıca belirtmek gerekir ki, Nâyi Mustafa Kevserî'nin aynı yazısında ney ölçüsü ile ay'ın yörüngesinde bulunan noktaları eşleştirdiği; ney perdeleri ile melekler, Esmaü'l-Hüsna ve yedi gezegen ile ilişki kurduğu bölümleri bu yazımızda ele almadık. Çünkü bu konular ayrı ayrı birer araştırma konusu olabilecek kadar geniştir. Bu bilgilere Hâşim Bey Mecmuası'ndan da ulaşmak mümkündür[4]. Hâşim Bey'in mecmuasını yayına hazırlarken büyük ölçüde Kevserî Mecmuası'ndan yararlandığını biliyoruz.

Bir sonraki yazımız yine Kevserî Mecmuası'ndan… Kevserî Mecmuası'nda önemli olarak gördüğümüz notları incelemeye devam ediyoruz. Yazımızda, Nâyi Mustafa Kevserî'nin mecmuasında ismini zikrettiği edvâr kitapları nelerdir? Bu soruya cevap arayacağız.

Gerçekten Sultan Veled'e ait bir edvâr var mıdır?

 


[1] Detaylı bilgi için: Ali Tan ve Mustafa Çıpan. (2013). Nây-ı Şerîf/Ney… Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Konya s. 116.

[2] Düşüncemizi biraz daha derinleştirecek olursak mezkûr neyin Galata Mevlevîhânesi'ne Topkapı Sarayı'ndan nakledildiği bilindiğine göre, saraydaki bir neyzene yapılmış olabileceği, ilk akla gelen ismin de Sultan 3. Selim Han olabileceği söylenebilir. İki parçalı bir ney olsa dahi, bu sayede günümüze kadar sağlam bir şekilde ulaşmış olmalı. Sultan Selim Han'ın şehit edilmeden önce kendisini ney ile savunduğu da zikredilmektedir…

[3] Osmanlı/Türk musikisi yazılı kaynaklarında neyin perdeleri konusunda detaylı bilgi için: Yalçın, Gökhan ve Yeşilyurt, Koray (2017). Osmanlı/Türk musikisi yazılı ve basılı kaynaklarına göre ney çalgısında perdeler. Akademik Bakış Dergisi, sayı: 63, s. 290-326.

[4] Yalçın, Gökhan (2016). 19. Yüzyıl Türk Musikisinde Hâşim Bey Mecmuası-Birinci Bölüm: Edvâr. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -15-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -14-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -13-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -12-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -11-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -10-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -9-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -8-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -7-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -6-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -5-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -4-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -3-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -2-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -1-
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hızır Ağa Edvarı...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin "Mecmua"sında dikkat çeken notlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni; Kitâb-ı Egâni'de İmam-ı Âzam…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni, Kitâb-ı Egâni'de İmâm Mâlik
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Enceşe"
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İbnü'l-Fârız Dîvânı'ndan Bir Şiir
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İnsan Sûretleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Nihâvend Peşrev...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Sa'atnâme…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hâtem Efendi Şiirleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasındaki Mühür ve İmzalar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Mesnevî'den Beyitler…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre musikinin dört kavlî…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuası ve Nâyi Osman Dede'nin Defteri
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında aşiran perdesi…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasına Kaydettiği Hadis-i Şerifler…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Deve Hikâyesi"...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Esrâr-ı Nây-ı Şerîf…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre şedd makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Şifa-Bahş Makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin icatları…
Filateliden müzikolojiye ve bir müzikolog gözüyle pullar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmûasında Zikrettiği Edvârlar...
Nâyi Mustafa Kevserî'den "Ney Açma" dersleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'den genç neyzenlere tavsiyeler…
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
GTM, öğreticilerini birbiriyle kırgınlaştıran bir müzik türü haline getirilmemelidir...
(Ayhan Sarı)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.36ms
cheap jordans|wholesale air max|wholesale jordans|wholesale jewelry|wholesale jerseys