Bugün - Friday, March 29, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Gökhan Yalçın

Gökhan Yalçın  - Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Şifa-Bahş Makamlar…

Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Şifa-Bahş Makamlar…
Yazı Tarihi: Friday, June 14, 2019

Nâyi Mustafa Kevserî'nin mecmuasının henüz ilk sayfasını çevirdiğinizde bir not ile karşılaşırsınız. Bu notun Kevserî Mecmuası'nda ele alınan konular ile bağlantısı yoktur. Hatta mecmuanın tamamlanmasından sonra yazıldığı izlenimini vermektedir. Zira mecmua'nın ilk sayfası "Kitab-ı Musikar" başlığı ile başlamaktadır. Notun ilk sözcüklerinin "Kale Eş-Şeyh Safiyüddin…" olması, Safiyüddin Urmevi'nin bir sözü ya da eserlerinden alıntı yaptığı ilk izlenimini vermektedir. Notun ilk cümlesinin sadeleştirilmiş şekli şöyledir:

"Şeyh Safiyüddin dedi ki: "müzikal sesler mecazî aşkı arttırır. Bunları dinlemek ve makamlar ise ilahi aşkı harekete geçirir"  (Kevserî v.3b; Turabi, 2005: 143[1]).

Safiyüddin Urmevi'nin telif ettiği "Kitab-ı Edvâr" ve "Şerefiyye Risalesi" adlı eserlerinde bu cümle yoktur. Kevserî'nin bu notu başka bir kaynaktan aldığı anlaşılmaktadır. Notun ilk cümlesinin ve devamının Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi'nin "er-Ris'aletü'l-Mûsikiyye mine'd-Devai'r-Rûhanîyye" adlı eserinden alındığı tespit edilmiştir. Gevrekzâde'nin risalesi incelendiğinde ikinci cümlenin Eflatun'a ait olduğu fakat Kevserî Mecmuası'nda Safiyüddin Urmevi'nin sözünün devamı gibi gösterildiği anlaşılmaktadır. İkinci cümle şöyledir:

"…bilinmelidir ki filozoflar müziği oyun ve eğlence için değil kişiye fayda vermek, ruhi lezzetler sağlamak insanın psikolojisini rahatlatmak, kuru mizaçları nemlendirmek, fizyolojiyi dengelemek ve kanın akışını düzenlemek için ortaya koymuşlardır. Bu ilmi inkâr edenler ise müziği sadece meyhanelerde ve sokaklarda dinleyip ilkelerini, anlamlarını ve ortaya konuş sebebini kavramadan bu ilmin sadece oyun ve eğlence için olduğunu zannederek dinen haram kılmışlardır" (Kevserî v.3b; Turabi, 2005: 99).

Nâyi Mustafa Kevserî'nin mecmuasına kaydettiği notta, musikinin eğlence amaçlı değil insanoğluna faydalı olması için ortaya çıktığı yazılıdır. Yazının devamında ise musiki ilmini inkâr edenler yüzünden musikinin sadece eğlence amaçlı olarak ortaya çıktığının zannedildiği ve bu sebeple dinen haram kılındığı belirtilmektedir. Eskiden Bimarhanelerde görevli olan sazendeler olduğu, saz sedası ile hastanın dertlerine, hastalığına göre tedavi yapılmasına karşın daha sonraları Bimarhanelerdeki özel uygulamaların hoşluğundan dolayı yalandan hastalar ortaya çıkmaya başladığına ve düzenin bozulmasına sebep olduğuna dikkat çekmektedir.

Kevserî ayrıca Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi'nin "er-Ris'aletü'l-Mûsikiyye mine'd-Devai'r-Rûhanîyye" adlı eserinden alıntı yapmaya devam etmiş, on iki makamın hangi hastalıkları tedavi ettiğini özetleyerek mecmuasına eklemiştir. Bilindiği gibi on iki makam rast, ırak, zirefkend, rehavi, büzürg, zirgüle, puselik, hicaz, ısfahan, neva, uşşak ve hüseyni'dir. Mezkûr nota göre makamlar şu hastalıkları tedavi etmektedir:

(Kevserî v.3b] Rast: felce,

Irak: sersemlik veren hastalığa ve iç çarpıntısına,

Zirefkend: kulunca, eklem ve sırt ağrısına,

Rehavi: baş ağrısına, balgamla ve kanla ilgili hastalıklara,

Büzürg: korkuyu def eder, zihni arıtır,

Zirgüle: karaciğer hararetine ve kalbe yararlı, kalbe ferahlık verir,

Buselik: kulunca ve damar ağrılarına,

Hicaz: idrar yapma zorluğuna ve ağrılara,

Isfahan: soğuk hastalığa iyi gelir ve zekâyı açar,

Neva: siyatik ağrısına,

Uşşak: ayak ağrısına ve nikris hastalığına iyi gelir ve uykuyu çeker,

Hüseyni: humma ve yaraya iyi gelir, mideye kuvvet verir.

Kevserî Mecmuası'nda ele aldığımız bir sayfalık bölümün yeni harflere çevrilmiş metnini ve Gevrekzâde Risalesi'ndeki varak numaralarını bu konuda araştırma yapmak isteyen araştırmacılar için aşağıda vermeyi uygun gördük.

Kevseri Mecmuası'nın müellif nüshası üzerine yaptığımız incelemelere devam ediyoruz. Nâyi Mustafa Kevserî'nin notları üzerinden Kevseri Mecmuası'nı tanıtmaya çalışıyoruz. Bir açıdan da on sekizinci yüzyıl Osmanlı/Türk Musikisi makamlarına, edvarlarına, musiki anlayışına ve bakış açısına Nâyi Mustafa Kevserî'nin kaleminden göstermeye, dikkat çekmeye çalışıyoruz. Her zaman söylediğimiz gibi faydalı olması temennisiyle…

Sonraki yazılarımızda ise Kevseri Mecmuası'nın istinsahı diyebileceğimiz İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde bulunan 1806 [1221] tarihli, "T 1856" numaralı "Edvar-ı İlm-i Musiki" adlı eserden de istifade ederek, önemli olduğunu düşündüğümüz bazı bilgileri ele almaya devam ediyoruz. Edvar-ı İlm-i Musiki on dokuzuncu yüzyıl musiki anlayışını yansıtmasının yanı sıra bazı bilgilerin de güncelliğini koruduğunun göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kevseri Mecmuası'ndaki zamanla tahrip olmuş, silinmiş bazı bilgileri de Edvar-ı İlm-i Musiki'de tam olarak bulabiliyoruz. Bu açıdan önemli olduğu aşikâr bir yazma eserdir.

Bir sonraki yazımızda Kevseri Mecmuası'nda ve Edvar-ı İlm-i Musiki'de beş sayfalık bir bilgi notu olarak karşımıza çıkan "Şedd Makamlar" konusuna yer veriyoruz. Nâyi Mustafa Kevserî şed makamın tarifini yapıyor ve icra bakımından Rumiler ile Acemler arasındaki şedd makam farkını kendi yöntemleri ile anlatıyor.

Kitab-ı Musikar (v. 3b)

(Kevserî, 3b; Gevrekzâde, 64a) Kale Eş-Şeyh Safiyüddin âvâze-i nağâmât mezid-i aşk-ı [mecâzî] ve semâ' ve makâmât muharrik-i şevkdir tertib-i usûl etmişdir. (Gevrekzâde, 65a) İ'lemû enne'l-gınâ lem teda'hül-hukemâ li'l-hevâi ve li'l-iştiğal bel li'l-menâfii'z-zâtiyyeti ve lezzeti'r-rûhi'r-ruhaniyyeti ve basti'n-nefsi ve tertibi'l-yübûsati ve ta'dili-s sevdaî ve tedvîkid-demi. (Gevrekzâde, 65a-65b) ve kadimde [vâki olan] bîmâr-hânelerde vazîfehâr sâzendeler tayin ve sada ü saz ile dertlerine göre devâ iderler idi. Yalnız lezzet içün temar idenler zuhur itmekte merfu' ve her makam bir merzun ref'ne münasibdir. Rast [makam-ı] felce. Irak sersâma ve hafakana. Zirefkend kulunca ve veca-ı mefâsıl ve zahra. Rehavi sudâa ve emrâz-ı balgamiye vü demeviyyeye. Büzürg dâfi'-i havfdır ve tasfiye-i zihindir. Zirgüle harâret-i kide [kebedi] ve serreye nâfi ve tefrîh-i kalb ider. Puselik kulunca ve evca'-ı tamar. Hicaz usr-i bevle ve veca'-ı havâsıra [havâtıra]. Isfahan emrâz-ı bâride nafi ve zekayı açar. Neva ırku'n-nesa'ya. Uşşak veca'-ı akdama ve nikrise nafi ve celb-i nevm'dir. Hüseyni hummaya ve istimaya nafi ve mideye kuvvet virir."

________________________________________

 

[1]Turabi, Ahmet Hakkı (2005). Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi ve Mûsikî Risâlesi. İstanbul: Rağbet Yayınları.

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -15-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -14-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -13-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -12-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -11-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -10-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -9-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -8-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -7-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -6-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -5-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -4-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -3-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -2-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -1-
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hızır Ağa Edvarı...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin "Mecmua"sında dikkat çeken notlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni; Kitâb-ı Egâni'de İmam-ı Âzam…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni, Kitâb-ı Egâni'de İmâm Mâlik
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Enceşe"
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İbnü'l-Fârız Dîvânı'ndan Bir Şiir
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İnsan Sûretleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Nihâvend Peşrev...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Sa'atnâme…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hâtem Efendi Şiirleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasındaki Mühür ve İmzalar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Mesnevî'den Beyitler…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre musikinin dört kavlî…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuası ve Nâyi Osman Dede'nin Defteri
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında aşiran perdesi…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasına Kaydettiği Hadis-i Şerifler…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Deve Hikâyesi"...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Esrâr-ı Nây-ı Şerîf…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre şedd makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Şifa-Bahş Makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin icatları…
Filateliden müzikolojiye ve bir müzikolog gözüyle pullar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmûasında Zikrettiği Edvârlar...
Nâyi Mustafa Kevserî'den "Ney Açma" dersleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'den genç neyzenlere tavsiyeler…
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
“Yalancılık üzerine kurulmuş "siyasi şey" çözüm sağlamıyor…“
(Ayhan Sarı)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.72ms
cheap jordans|wholesale air max|wholesale jordans|wholesale jewelry|wholesale jerseys