Bugün - Friday, March 29, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Gökhan Yalçın

Gökhan Yalçın  - Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında

Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Enceşe"
Yazı Tarihi: Friday, September 27, 2019

Nâyi Mustafa Kevserî, mecmuasının neredeyse son sayfalarını yine musikinin dinen uygunluğuna yönelik rivayet edilen hadislere ayırmıştır. Bu hadislerin ilki için atılan başlık "Enceşe"dir.

Rivayet edilen hadisten edindiğimiz bilgiye göre Enceşe, "abd-i siyah" olup Arap edebiyatında önemli bir yeri olan ve “hidâ” (hudâ) denilen deveci ezgileri söyleyerek harem-i humayun'un develerini yöneten bir kılavuzdur. Hadiste olay Veda Haccı yolculuğu esnasında gerçekleşmekte Hz. Peygamber (sav) ile birlikte eşleri, Enceşe ve Ümmü Süleym bulunmaktadır. Mezkûr hadis:

ENCEŞE (  (ﺍﻧﺠﺷﮧ

Bir abd-i siyah [siyahi kul] olub hacc-ı veda senesi harem-i humayun develerini, faid ve sayık[1] olmak üzere ana tefvîz buyurulmuşdu. Hoş elhan olmağla develeri teşvik içün hudâ-h'ân ve nağmekar olurdu. Üştürân dahi onun istimâ'ıyla ser-keşân olub hareket-i zaile onlarda hasıl olurdu. Bir gün develer ziyadece harekete geldiklerinde Hazret-i Serdar-ı Kevneyn aleyhisselatu vesselam develer üzere mahfelerde[2] olan zenan belki zahmet ve sıklet çeküb bir yerleri ağrıyub veya havf ideler deyu "ruveyden ya Enceşe ve rıfkan bil-kavarire[3]" buyurdular. Yani "şişeleri kırarsın yap yap nağmekar ol ki develer dahi pek harekete gelmeyeler ki züccâceye müşabih olan zu'afâ-yı nisvân belki bir kederle tekeddür ideler" deyu buyurdu ve bir rivayette "Ya Enceşe ruveyden sevkak bil-kavarîr" ve rivâyet-i uhrâda diyecek "Ya Enceşe ruveyden sevkak bil-kavanir[4]" buyurmuşlardır ki meâllari birdir. Evvela nisvânda Ümmü Süleym dahi beraber idi deyu istîâbda musarrahtır (Kevserî, vr. 222a).

Alıntıda yer verilen üç rivayet (meâlleri birdir) kısaca şu şekilde özetlenebilir:

Enes b. Mâlik anlatıyor: Veda Haccı yolculuğu esnasında Ümmü Süleym Hz. Peygamber'in (sav) eşleriyle beraberdi. Enceşe isimli bir kılavuz onların develerini yönlendiriyordu. Develer aşırı derecede hareketlenmeye başlayınca Hz. Peygamber (sav) ona şöyle seslendi: Ya Enceşe nağmekâr olmaya devam et, ezgiler okumaya devam et ki develerin hareketleri yavaşlasın. Başka bir rivayete göre Enceşe söylediği ezgilerle develeri hızlandırınca "Ya Enceşe, kristalleri taşırken yavaş ol[5]" buyurdu. Anlaşılacağı üzere Hz. Peygamber (sav) Enceşe'nin nağmekâr olmasına, ezgiler okumasına karşı değildir. Develerin aşırılaşan hareketlerinden dolayı zenan (kadınlar) zahmet çekmesin, bir yerleri ağrımasın diye yavaş[6] okumasını buyurmuştur.

Mezkûr hadis üzerine yapılan çalışmalarda farklı açılardan incelemeler ve değerlendirmeler yapıldığı görülmüşse de musikinin dinen uygunluğu açısından ele alınan neredeyse tek Türkçe kaynağın Müstakimzâde Süleyman Sadeddin'in Şerh-i İbarat adlı eseri olduğu görülmüştür. Adından da anlaşılacağı üzere eser (Şerh-i İbarat/İbarelerin Açıklaması) Abdulgani Nablusi'nin el-Ukudul-lü'lü'iyye fi Tariki's-Sadetil-Mevleviyye adlı eserinin şerhidir. 1685 yılında telif edildiği bilinen eserin birkaç şerhi daha vardır. Cümleler bakımından karşılaştırıldığında ise Nâyi Mustafa Kevserî'nin alıntıyı Şerh-i İbarat adlı eserden yaptığı ya da ana kaynağın bu eser olabileceği anlaşılmaktadır. 1182 (1768) yılında şerh edilen Şerh-i İbarat adlı eserin Kevserî Mecmuası'nın da telif edildiği tarihlere işaret edeceği düşünülmektedir. Son sayfalarda bulunduğunu belirttiğimiz alıntılar mecmuanın da bu tarihten (1768) daha sonra tamamlanmış olma ihtimaline işaret etmektedir.

1864 tarihinde yayınlanan Haşim Bey Mecmuası'nda da Kevserî Mecmuası'ndan direk yapılan birçok alıntının yanı sıra "Enceşe" alıntısının kısmen yapıldığı görülür. Haşim Bey mezkûr hadisi farklı anlamda [bize göre yanlış] yorumlayarak sahih olmadığını belirtme ihtiyacı duyduğu anlaşılmaktadır:

Ve bir edille dahi istib’âdde [olanaksız görme] musarrah [apaçık] olan ehâdîs-i nebeviyyeden (Hz. Peygamber'e ait hadisler] haccül veda senesi Enceşe[7] hazretlerine hitab-ı izz ü südûr buyurulmuştur ki refıkle teganni idüb develere ziyade tesirinden harekete gelüb içinde olan harem-i hümayun hazreti nebeviyyenin rahatsız olmamaları tenbih buyurulmuştur (Haşim, 1864, 48)[8].

Bir sonraki yazımızda da Kevserî Mecmuası'nın son sayfalarını incelemeye devam ediyoruz. Nâyi Mustafa Kevserî'nin Ebu'l-Ferec Ali-i Isfahanî'ye ait "Kitab-ı Egânî"den İmâm Mâlik'in musikinin dinen uygunluğunun ispatına yönelik kaydettiği, "İmâm Mâlik'in Nağmeyi Ta'limi" cümlesi ile başlıklandırdığı bölümünü inceliyoruz. Kısaca konumuz "Kevserî Mecmuası'nda Kitâb-ı Egâni, Kitâb-ı Egâni'de İmâm Mâlik"tir, vesselam.



[1] "…Ka'id ve sabık…" (Karagöz, Ensar. 2019. Şerh-i İbarat Mevlevilik, Musiki ve Sema-Müstakimzâde Süleyman Sadeddin. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. s.84).

[2] Devenin üstüne konulan bir nevi sepet.

[3] Oldukça yavaş ya Enceşe şişe taşırmışçasına yavaş ol.

[4] Ya Enceşe şişe taşırmış gibi yavaş ve yumuşak ol.

[5] (M6039 Müslim, Fedai, 72) (Hadislerle İslam, s. 295).

[6] Burada "yavaş" ile tempo değil, ses şiddetinin hafif olması kastediliyor olmalı.

[7] Haşim Bey Mecmuası'nın taş baskı olması nedeniyle olsa gerek "Enceşe" ismi "Ebahşe" olarak okunmuştur.

[8] Yalçın, Gökhan (2016). 19. Yüzyıl Türk Musikisinde Hâşim Bey Mecmuası-Birinci Bölüm: Edvâr. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -15-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -14-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -13-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -12-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -11-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -10-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -9-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -8-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -7-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -6-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -5-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -4-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -3-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -2-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -1-
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hızır Ağa Edvarı...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin "Mecmua"sında dikkat çeken notlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni; Kitâb-ı Egâni'de İmam-ı Âzam…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni, Kitâb-ı Egâni'de İmâm Mâlik
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Enceşe"
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İbnü'l-Fârız Dîvânı'ndan Bir Şiir
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İnsan Sûretleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Nihâvend Peşrev...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Sa'atnâme…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hâtem Efendi Şiirleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasındaki Mühür ve İmzalar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Mesnevî'den Beyitler…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre musikinin dört kavlî…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuası ve Nâyi Osman Dede'nin Defteri
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında aşiran perdesi…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasına Kaydettiği Hadis-i Şerifler…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Deve Hikâyesi"...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Esrâr-ı Nây-ı Şerîf…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre şedd makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Şifa-Bahş Makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin icatları…
Filateliden müzikolojiye ve bir müzikolog gözüyle pullar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmûasında Zikrettiği Edvârlar...
Nâyi Mustafa Kevserî'den "Ney Açma" dersleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'den genç neyzenlere tavsiyeler…
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Kendi bilmiyor diye yok sanıyor…
(Nevşin Mengü)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.30ms
cheap jordans|wholesale air max|wholesale jordans|wholesale jewelry|wholesale jerseys