Bugün - Friday, March 29, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Gökhan Yalçın

Gökhan Yalçın  - Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -12-

Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -12-
Yazı Tarihi: Friday, July 24, 2020

Kitabu İlmi'l-Musiki alâ vechi’l-Hurûfât adlı eserin musiki tarihindeki yerine ve zamanına işaret eden bilgiyi, bir makam ya da terkib tarifinde görebilmek mümkün gibi görünmektedir. Kitabu İlmi'l-Musiki'deki "Nühüft Terkibi" tarifine dikkatinizi çekmek istiyorum. Tüm araştırmacıların bildiği ve neredeyse tamamının gereksiz bir tartışma, karşılaştırma olarak kabul ettiği nühüft tarifini tekrar hatırlatmakta fayda görüyorum:

"Teşrih-i Nühüft:

"Ehl-i musikar mabeyninde nühüft terkibi için çok mücadele vardır. Zira edvar-ı kadimde tiz dügâh'dan yani muhayyer perdesinden hareket idüb ısfahan yüzünden iner ve hicaz gibi dügâh karar ider. Receb ve Buhûrcuzâde hanendelerin kavli  üzre, neva perdesinden hareket idüb ve temam perdeler ile varub aşiran karar ider. Neyzen Ali Hace ve Tanburi Mehmed Çelebi kavli üzre, neva perdesinden hareket idüb rehavi yüzünden rast perdesini bir hoş gösterir ve andan temam perdeler ile aşiran karar ider. Tanburi Koca Angeli ve Tanburi Çelebi'nin kavli üzre neva perdesinden hareket idüb buselik perdesiyle dügâha varıb ve andan temam perdeler ile aşiran karar kılar. Bize cümlesinden sahih olmak üzre Ali Hace'nin kavli görünür. Zira Buhûrcuoğlu'nun kavli neva-yı aşiran dedikleri terkib icra olunur. Angeli kavli üzre Buselikaşiranı hareketinden ber-vechile fark olamaz. Ali Hace'nin kavli anın içün sahih olmak üzre, didim, zira rehavi hareketi ile aşiran karar eylemek sair terkibatın şüphesinden çıkar."[1]

Çok az bilinen ve üzerinde az beste bulunan nühüft terkibinin tarifindeki gereksiz gibi görünen tartışma ve karşılaştırmanın kaydedilmesi sayesinde Kitabu İlmi'l-Musiki'nin telif edildiği dönemin musikişinaslarını öğrenmiş oluyoruz. Nühüf terkibinde adı geçen musiki ehilleri şunlardır ki (Kitabu İlmi'l-Musiki'nin müellifi dışında) aynı zamanda Kitabu İlmi'l-Musiki'nin müellifi de olamazlar:

1. Recep Çelebi ve Buhurcuzâde (Mustafa Itri)

2.  Neyzen Ali Hoca ve Tanburi Mehmed Çelebi (Hafız Post)

3. Tanburi Koca Angeli[2] ve Tanburi Çelebi

Nühüft terkibinin tarifinin Ankara Milli Kütüphane'de bulunan A 131 numaralı Musiki Risaleleri'nde ve Hâşim Bey Mecmuası'nda da aynı şekli ile aktarıldığı görülür. İlginçtir ki A 131 numaralı Musiki Risaleleri'nde nühüft tarifinin verilmesinin ardından derkenarda şu not daha doğrusu bir olay not olarak düşülmüştür:

"…nühüft nağmesini neva-yı aşiran deyü Kantemiroğlu dava idüb, lakin nühüft başka neva-yı aşiran başkadır. Ve Buhurcuzâde kail olmayub muaraza idüb neva-yı aşiran olmak meşhurdur. Lakin bu kavl üzre yapılan pişrev içün neva-yı aşiran ıtlak olunub ve Kantemiroğlu'na sukut etmek iktiza eyledi…"[3]

Bâlâda zikr olunan nota göre Buhurcuzâde Mustafa Itri'nin bir peşrev ile Kantemiroğlu'nu susturduğu, başka bir ifade ile nühüft terkibinin bir nevi "neva-yı aşiran" olduğunu kabul ettirdiği anlaşılmaktadır. Bu notun gerçekliği bir tarafa, burada dikkat çekmek istediğimiz asıl nokta Hafız Post, Tanburi Koca Angeli ve Itri gibi musiki ehillerinin arasında Nâyi Osman Dede'nin adının geçmiyor olmasıdır. Nühüft terkibinin "neva-yı aşiran" olmadığına şiddetle karşı çıkan isimlerin başında ise Nâyi Osman Dede'nin geldiğini yine Rabt-ı Tabirat-ı Musiki adlı eserinin şu beyitlerinden öğreniyoruz:

"…Ez cehâlest (cehalet) bes galâd râ rast guft

Beyn-i navâ-yı aşîrân kerde nühüft…" [4]

Nâyi Osman Dede eserinde kısaca "…Cehaletten birçok yanlışı doğru gibi söyledi, Bak! nühüft terkibini neva-yı aşiran yapmış[5]…" Nâyi Osman Dede'nin Rabt-ı Tabirat-ı Musiki'deki cümleleri ile Kitabu İlmi'l-Musiki'deki cümlelerin aynı kalemin Farsça ve Türkçe yansımaları gibi olduğunu söylemek zor olmasa gerek. Üstelik Rabt-ı Tabirat-ı Musiki adlı eserin nühüft açıklamasının hemen ardından yapılan babatahir makamı açıklamasında bu ismi (Babatahir) kendisinin (Nâyi Osman Dede) bulduğunu zikreder. Kitabu İlmi'l-Musiki'de de babatahir makamı, babatahir ismi ile açıkça tarif edilir. Babatahir makamı ile bahrinazik makamının "bazı musikişinaslar tarafından karıştırıldığı" konusu her iki eserde ele alınmış olup, her iki eserin de aynı kalemden çıkmış olabileceği şüphesine daha çok yaklaştırır. Dahası mı? Kitabu İlmi'l-Musiki'de "kör olanın dahi görebileceği" cümleleri ile başlayan ve dügâh makamı ile uşşak makamının aynı makamlar olduğunun anlatıldığı bölümün bir başka edvar, risale ya da mecmuada görmediğimiz cümlelerini, Nâyi Osman Dede mezkûr eserinin (Farsça) şu beyitinde dile getiriyor:

"….Mâ şüma güftim uşşakeş dügâh

Hem der edvar eş neva şü pençgâh"

"Biz size onun, uşşak'ın dügâh oluğunu söyledik[6]…" Bu derece benzer olan cümlelere baktığınızda sizce de aynı kalemin farklı dilleri gibi değil midir? Şu soruyu da sormaya ve olası cevapları dahi irdelemeye devam edelim: Kitabu İlmi'l-Musiki alâ Vechi’l-Hurûfât'ın Müellifi Nâyi Osman Dede olabilir mi?

Haftaya yazarından emin olduğumuz Rabt-ı Tabirat-ı Musiki'deki bazı cümleler ile yazarından emin olamadığımız Kitabu İlmi'l-Musiki'deki benzer ama dikkat çekecek düzeyde benzer cümlelerini ele almaya devam ediyoruz, vesselam.

 


[1] Yalçın Tura (2001). Kantemiroğlu Edvârı, c. I-II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

[2] Tanburi Koca Angeli on beş yıl Kantemiroğlu'nun musiki hocalığını yapmıştır!

[3] Nilgün Doğrusöz (2012). 18. Yüzyıl Osmanlı/Türk Müziği Çalışmaları-Musiki Risaleleri (Ankara Milli Kütüphane, 131 Numaralı Yazma). İstanbul: BİKSAD. s. 125.

[4] Fares Hariri ve Onur Akdoğu (1991). Nâyi Osman Dede ve Rabt-ı Tabirat-ı Musiki. İzmir. s. 26

[5] Süleyman Erguner (1991). Kutbi Nâyi Osman Dede ve Rabt-ı Tabirat-ı Musiki. Yüksek Lisans Tezi, s.135.

[6] Süleyman Erguner (1991). Kutbi Nâyi Osman Dede ve Rabt-ı Tabirat-ı Musiki. Yüksek Lisans Tezi, s.134-135.

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -15-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -14-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -13-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -12-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -11-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -10-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -9-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -8-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -7-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -6-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -5-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -4-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -3-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -2-
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -1-
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hızır Ağa Edvarı...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin "Mecmua"sında dikkat çeken notlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni; Kitâb-ı Egâni'de İmam-ı Âzam…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Kitâb-ı Egâni, Kitâb-ı Egâni'de İmâm Mâlik
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Enceşe"
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İbnü'l-Fârız Dîvânı'ndan Bir Şiir
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında İnsan Sûretleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Nihâvend Peşrev...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Sa'atnâme…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Hâtem Efendi Şiirleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasındaki Mühür ve İmzalar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Mesnevî'den Beyitler…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre musikinin dört kavlî…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuası ve Nâyi Osman Dede'nin Defteri
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında aşiran perdesi…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasına Kaydettiği Hadis-i Şerifler…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında "Deve Hikâyesi"...
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Esrâr-ı Nây-ı Şerîf…
Nâyi Mustafa Kevserî'ye göre şedd makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmuasında Şifa-Bahş Makamlar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin icatları…
Filateliden müzikolojiye ve bir müzikolog gözüyle pullar…
Nâyi Mustafa Kevserî'nin Mecmûasında Zikrettiği Edvârlar...
Nâyi Mustafa Kevserî'den "Ney Açma" dersleri…
Nâyi Mustafa Kevserî'den genç neyzenlere tavsiyeler…
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Musiki öyle bir denizdir ki, ben hala içine giremedim...
(Hamamizade İsmail Dede Efendi 1778-1846)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.38ms
cheap jordans|wholesale air max|wholesale jordans|wholesale jewelry|wholesale jerseys