Ayhan Sarı

Uluslararası Kanun Sempozyumu ve Festivali'nin birincisi  01 - 02 Ekim 2012 – İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuarı'nda,  devamı ise hemen ardından Ankara'da  03 - 04 Ekim 2012 tarihleri arasında Yıldırım Beyazıt Üniversitesi'nde gerçekleştirilmiş, kültürel coğrafyamızdaki kanunilerin katılımıyla  kanun çalgısını daha detaylı tanımış,  çeşitli yaş ve müzik kişiliğindeki kanun icracılarını dinleme imkanı bulmuştuk.

Bu kez 02-04 Ekim 2015 tarihleri arasında Ankara'da düzenlenen II. Uluslararası Kanun Festivali ve Sempozyumu için Bilkent'te Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Salonu'nda meslekdaşlarla (ilkokul 4. sınıfta müziğe kanun çalgısı dersleri alarak başladığımı, fakülte sonrasına kadar sürdürdüğümü belirtmeliyim) buluştuk. Kuzey Afrika ülkelerinden Anadolu'ya, Anadolu'dan kardeş ülke  Azerbaycan'a; geleneksel klasik üsluptan kanunun orkestral kullanımına, hatta popüler müzik babında kendini aşmış icralara tanık olduk.  

Kanun sanatçımız Tahir Aydoğdu ile Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğr. Üyesi Doç.Dr. Cenk Güray  bir kez daha başardılar. Türkiye'nin kanun üzerine uzmanlaşmış icracı ve akademisyenlerinden önemli bir seçkiyi biraraya getirdiler. Buluşturdular. Dinlettiler, onların da birbirini dinleme imkanını sağladılar.

Bestecilerimiz Turgay Erdener ve Murat Akça; Hasan Ferit Alnar'ın dünyada ilk kez başlattığı (1951) kanunun konçertosunun yazılması öngörüsünü, 65 yıl sonra (bir değil) kanun üzerine iki senfonik eser besteleyerek bu sempozyuma, festivale adeta mühürlediler.

Turgay Erdener'in 8 keman, 4 viyola, 3 çello, 2 kontrabas için bestelediği Türkiye'nin üçüncü Kanun Konçertosunu Ahmet Baran;

Murat Akçay'ın  yaylı çalgılar beşlisi ve kanun için bestesini Tahir Aydoğdu seslendirdi.

Bu tarihi konseri Ertuğ Korkmaz'ın yönetimindeki Başkent Üniversitesi Orkestra Akademik Başkent yaylıları 03 Ekim 2015 akşamı Gazi Üniversitesi Konser Salonu'nda gerçekleştirdi.

Ülkemizin devlet olarak bir numaralı görevli addedilmesi gereken kurumları, Kültür Bakanlığı ve TRT -yolluksuz ve harcırahsız olarak görevlendirdiği birkaç sanatçı dışında- destek vermediler. TRT çekim yapmadı. Tüm dünyaya verilecek önemli bir mesajı içerecek belgesel ne kadar güzel ve faydalı olurdu. Bu desteksizlik sempozyum kürsülerinden dile getirildi.

Festivalde hangi kanunileri (A. Baran deyimiyle "kanun namına") izleme imkanı bulduk:

Dünyanın ilk Kanun Konçertosunu bestecisinden çeyrek asır sonra ilk kez (1981) seslendiren Prof. Ruhi Ayangil. Aynı Kanun Konçertosu'nun bestecisinden sonra 2. kez (1997) seslendiren Tahir Aydoğdu ve 3. kez (2006) seslendiren Dr. Halil Altınköprü.

İlginç kanun icralarına tanık olduk. Kanunun sadece bizim bildiğimiz kanun olmadığını, daha birçok çalım biçeminde müzikal kişiliklere, müzik türlerine göre icra şekilleri geliştirildiğini gördük.

İzmir'den kanun yapımcısı Faruk Kurşunel'in Göksel Baktagir yönlendirmesi ile ilk kez imal ettiği 20 sesli çocuk kanunu,

Fikret Karakaya'nın 14.yy belgelerine dayandırarak yeniden imal ettirdiği çelik telli 24 sesi bulunan kanun tipli çalgıyı,

İbrahim Avcı'nın yaptığı, Onur Cicin'in çaldığı, direngen bas ritmi, ezgisi dahil olmak üzere ayak pedalları ile birçok atraksiyonu yapabilen kendisinin elektro, bizim ise "çerçeve kanun" dediğimiz, bilinen kanunu elektronik tınılarla bambaşka aleme götürerek adeta yeni bir müzik aleti kimliğine bürünen çalgıyı,

Celalettin Aksoy'un daire biçimli üç deri bölmesinin hemen yanında üç adet tını deliklerinden, kenar kalınlığına, savunulan 24'lü tel sayısına değin gerekçeleriyle açıkladığı değişiklikleri uyguladığı, aslında konservatuarların çalgı yapım bölümlerinin yapması gereken ar-ge çalışmalarını tek başına üstlendiği çalgısını,

Ersan Koç'un henüz isimlendirme aşamasına gelmediği anlaşılan tarihi mugni ve yatağan'dan farklı, kendi tasarımı biri altta, diğeri üstte kısa sapları, bitişik oyma iki tekne ortasında boşta çelik telleri bulunan (ortadaki boş teller nedeniyle kanun ilintisi kurulan) kısa saplı çift bağlama görünümündeki çalgıyı;

Gördük, dinledik, fikir sahibi olduk.

Kanımızca orada bulunan çalgısını, icrasını sergileyen tüm kanuniler birer yıldız gibiydi.

Hepsinde ayrı bir dinleme lezzetini duyumsadık.

Kanun metodları 2012'den bu yana çoğalmıştı: Ümit Mutlu, Pınar Somakçı, Yılmaz Kahyaoğlu, Tarana Aliyeva, Jamel ABİD (Tunus), Muhammed Saadaoui (Cezayir).

Geleneksel çalgılarımızın orkestral kullanımında  Rusya, Moğolistan, Çin, Kazakistan'dan olduğu gibi kanunun orkestral kullanımında da, Azerbaycan hatta Ermenistan'dan bile geri kalmak istemediğimiz hissine kapıldık.

Bir diğer gözlenen husus da müzik okulu yöneticilerinin, uygulama yapabilecek yetki sahibi kişilerin bulunmasına karşın müziğimizde on yıllardır dillendirilmesinden gına getirilen, artık öğrencilerin bile dalga geçtikleri (*) sorunlar üzerindeki sorumluluğu -hemen hiçbir yöneticimizin- neden üzerlerine alınmadıklarının, çözmek için neden çaba göstermediklerinin soru işareti idi. 

I. Kanun Sempozyumu katılımı sonrasında Almanya'da yitirdiğimiz Halil Karaduman ve aramızdan ayrılan diğer kanuniler -kendisinin benimsediği takma ismiyle- Julien Jelaleddin ile Necati Yıldızdoğan anısına ve etkinliğe sağlık nedeniyle katılamayan Nevzat Sümer ve Cüneyd Kosal röportaj videolarını izledik.

"Herkes yıldızdı" dedik ama yine de Erol Deran, Ruhi Ayangil, Tahir Aydoğdu, Göksel Baktagir, Ahmet Baran, Halil Altınköprü, Hakan Güngör, Turgut Özüfler, Tuncay Kardaş, Mehmet Aydoğdu'yu  -birazcık da olsa- ön plana çıkarmadan edemedik.

Ruhi Ayangil'in Hasip Dede'nin Nihavend Saz Semaisi'nin teslim bölümünü kanon şeklinde  seslendirmesi O'nun ta 1980'lerde ne kadar öngörülü, öncül bir sanatçı olduğunu -bilmeyenlere- bir kez daha gösterdi.

Ayten Kaplan, Halil Altınköprü, Seher Tetik Işık, Feyzan Göher, Murat Burçin Derçin, Müslüm Yıldırım kanunun tarihsel ve toplumsal yönünü dile getirdiler. 

Kültürel coğrafyamızda kanunun orkestral kullanımı açısından Ayhan Sarı kanunun toplumsal kullanım yolculuğuna yeni bir pencere açtı.

Bestecilik açısından kanun oturumunda Onur Türkmen, Ertuğrul Bayraktarkatal, Turgay Erdener'in diğer icracılardaki kanunu gördükten sonra bu konuda daha işin başında oldukları anlaşılsa da geleneksel çalgılarımızı değerlendiren 21.yy ilk bestecilerimiz olmaları açısından çok önemliydiler.

Kapanış konserinde sahne alan parmak uçlarıyla icrasının yanısıra kendine özgü nağmeleriyle dikkatleri çeken Kanuni Mehmet Aydoğdu'nun Tahir Aydoğdu'lar ile ilgisinin olmadığı anlaşıldı anlaşılmasına da gerek güne uygun olmayan kıyafeti, kirli sakalı ile üstelik sahneye birkaç dakika gecikmeli çıkması, geçimini sağladığı pavyon, gece hayatı müzisyenliğine verdiğimiz önce çekingen tavrı ve belki de en önemlisi sol ayağını sağ ayağının üstüne atarak kanuna sehpa görevi üstlendirmesi ilk bakışta merak ve soru işaretlerini oluşturduysa da parmak uçlarını jaklı mikrofon sistemli kanununa dokundurduğu andan bir dakika sonra izleyen herkesi şöyle bir kendine getirmeye yetti. parmak uçlarıyla oluşturduğu çalım biçemi ve duyurduğu nağmeleri ile büyük ilgi topladı..

Sahneye çıktığı ilk anlarda küçümseyenlerin olduğu görüldüyse de bir dakika sonra M. Aydoğdu'nun kanun çalgısında parmak uçlarıyla yaptıkları karşısında tepkileri beğenili şaşkınlık gülme şekline dönüşmüştü. Takdir kökenli şaşkınlık gülmeleri tüm salonu kapladıysa da M.Aydoğdu onları hiç görmeden icrasına devam etti. Bütün bunlar sırasında yanımdaki koltukta olanları izleyen, O'nu davet etmiş Tahir Aydoğdu ise isabetli kararının tebessümlerini yaşıyordu.

Gültekin Aydoğdu Erol Deran ve yokluklarında Nevzat Sümer, Cüneyt Kosal'a onur ödülleri takdim edildi.

Hele kapanışın sonunda tüm kanunilerin sahneye çıkarak Kürdilihicazkar Longa'yı(**) seslendirmeleri belki de dünyanın en kalabalık kanun gurubunun oluşmasını sağladı.

II. Uluslararası Kanun Festivali ve Sempozyumu'na Başbakanlık Tanıtma Fonu Genel Sekreterliği, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı maddi destek verirken, Gazi Üniversitesi Türk Müziği Devlet Konservatuarı, ODTÜ Mezunları Derneği, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuarı ise yer temini açısından katkı sağlamıştı.

*   *   *

Katılan bütün kanuniler ve akademisyenler birbiriyle kaynaştığı gözlendi, hatta içtenlikle yaşanan bu kaynaşmayı kanundaki tel sayısının çokluğuna bağlayanlar bile oldu.

Gazi Üniversitesi TMDK Müdürü Gülçin Yahya Kaçar Ud Sempozyumu ve Festivali düzenleyecekleri haberini verdi.

Bir kez daha anlaşıldı ki icra ve alanda kendini kanıtlamış akademisyenlerin biraraya geldiği spesifik konulu icra ve sunum oranı eşit paylaştırılmış sempozyumlu festivaller seslenim alanını büyüterek katılımcı sayısını arttırırken icra için gelene akademik bakış, akademik bilgi için gelene ise icrasal bakış açısından yeni ufuklar açıyordu.

Belki de en önemlisi 3. günün sonunda "kısa bir süre elime kanun almayacağım, dinlemeyeceğim" diyenler etkinliğin bitiminin bir gece sonrası daha bir hevesle çalgılarına sarılıyorlar, edindikleri bakış, duyum açısını çalgılarında test ediyorlardı.

Kültürel coğrafyamızın giderek yükselen çalgısı kanunu hiçbir yerde bu denli yaşayamazdık. 2012'deki ilk etkinlikten kalan tecrübemle bir kez daha söyleyebilirim ki etkinlik bittikten sonra kendimizi gerek kanun, gerekse müzik hakkında yeni bir dünyaya çıkmış gibi hissettik...

*   *   *

Bir Kanun Festivali ve Sempozyumu daha bu satırlara sığdırılamıyacak kazanım ve anılarla geçti.

*   *   *

Darısı tüm geleneksel çalgılarımızın başına...

__________________________________________

(*) Öğrencilerin ti'ye aldıkları GTM aksamaları için BKZ: 

http://www.musikidergisi.com/haber-4255-sadece_turk_muzigi_ogrenimi_goren_ogrencilerin_anlayabileyecegi_15_madde....html 

(**) Kapanış seremonisinde tüm kanunilerin seslendirdiği Kürdilihicazkar Longa videosu için BKZ:

https://www.facebook.com/alper.akdeniz.37/videos/1197699803590062/ 

(***) II. Uluslararası Kanun Festivali ve Sempozyumu katılımcıları toplu listesi:

Erol DERAN, Ruhi AYANGİL,  Tahir AYDOĞDU, Göksel BAKTAGİR, Hakan GÜNGÖR, Ahmet BARAN, Deniz GÖKTAŞ, Halil ALTINKÖPRÜ, Ayşegül KOSTAK TOKSOY,  Pınar SOMAKÇI, Ümit MUTLU,   Yılmaz KAHYAOĞLU, Buğra SAHİL, İrşat KAZAZOĞLU, Güldeniz EKMEN, Emre Arslan, Burak ÇAKIR - Emre ERDOĞAN, Hakan Emre ZİYAGİL - Bahadır ŞENER, Serkan GÜNALÇIN, İbrahim AVCI, Onur CİCİN, Turgut ÖZÜFLER , Tuncay KARDAŞ , Volkan GİDİŞ, Bekir Reha SAĞBAŞ, Mehmet ÇELİKSU, Serap ÇAĞLAYAN, Şehvar BEŞİROĞLU, Hakan Güngör - Demet DOĞRUÖZ
Kanun çalgısının küçük yetenekleri: Emirhan Ahmet KAÇAR, Eren TEKİN
Genç yetenekler: Emin Bayram, Sinan YEŞİLYURT, Oğuzhan UZUN, Oğuzhan AKKUŞ

Nasuhi Can ÖZAYDIN, Berk Burak BOYAR, Onur ULUALP, 

Kültürel coğrafyamız kanunileri: Tarana ALİYEVA (Azerbaycan), Marjan MEHRİBAN (İran) Aysu SADİQOVA,  Atsuko SUETOMİ (Koto) Marjan MAHRABAN, Rajab SULEİMAN, Sofia LAMPROPOULOU, Hasmik LEYLOYAN, Salah Eddin MARAQA (Ürdün) , Jamel ABİD (Tunus), Εlenna PİTSİKAKİ 

Murat Burçin DERÇİN,. Feza Tansuğ, M.Hakan Cevher,  Ayhan SARI, Türev BERKİ, Ayten KAPLAN, Ferzan GÖHER, Mehmet Can ÖZER, Sinan SUNGAR, Hakan OTÇU, Suat TOYDEMİR, Turgay ERDENER, Uğraş DURMUŞ, Gülçin YAHYA KAÇAR, Serkan GÜNALÇİN, Sedat ANAR, Ahmet SEMİZ, Metehan SEMİZ, Emine ATALAY, Sait DURGUN, Prof.Ertuğrul BAYRAKTARKATAL, Fikret KARAKAYA, Onur TÜRKMEN, Oğuz KARAKAYA, Gökçe ALTAY, Müslüm YILDIRIM, Turgay OŞKUN

Yapımcılar: Celalettin AKSOY, İbrahim BAKIM, Kenan ÖZTEN, Levent GÜLEÇ, İbrahim AVCI, Mustafa SAĞLAM, Faruk KURŞUNEL, Hakan KURŞUNEL, Burçin BAYAR