Plaklar, 20. yy. müziğinin tanıkları… Ayhan Sarı

Plaklar, 20.yy müziğinin en önemli tanıkları… Ayhan Sarı

Plaklar… 

20.yy müzik hayatının en önemli halk müziği belgeleri.

En sanatlısından, en piyasasına.

İçlerinde neler yok ki?

Tümü sesli müzik tarihi.

Şimdi 21.yy'dayız.

…

Plakların önemi anlaşılmış değil.

O plaklar ki,  içerik ve anlamları müzik okullarımızca değerlendirilip geleceğe ışık tutulmamış. 

Halk kimini para verip satın alarak göklere çıkarmış, kimine de kuruş para vermemiş.

Kopyacı korsanlar zaten hiç eksik olmamış.

Plaklar…

Silindirçalar fonoğrafından plakçalar gramofonuna, pikabına. . .

20.yy Halk müziğinin müzik arşivi.

Hala anlaşılmış değil.

Oysa içlerinde neler var?

İstanbullu Cemal Ünlü'den ve Sivaslı  Rifat Kaya'ya değin plak kolleksiyoncularımız  tüm gerçekleri çok iyi biliyorlar.

Ama müzikbilimci değiller.

Müzikbilim bölümleri ve müzikbilimciler var da değerlendirme birikimleri var mı?

Birinde malzeme, diğerinde bilinç.

İkisinde de eksik.

Neyimiz tam?

Hep birşeyler eksik.

Plaklar. . .

İçlerinde neler yok ki? En belgesel, en sanat, en tarih değerli içeriklisinden, en pespayesine değin.

Bugün baktığımızda tümü ayrı bir değer kimliğinde.

Naif duygular var hepsinde.

İçlerinde müzikolojik açıdan yakalanabilecek birçok malzemeyi, çözülmeyi bekleyen muammayı barındırıyorlar.

O bilinç düzeyine ulaşmış olanlara.

Ülkemiz müziğinin tümden bir plak arşivi yok.

Varolanların hepsi birbirinden kopuk.

Yok.

Bende 115 taş plak, 627 plak var.

Sizde?..

Onda?..

Şunda?..

Bunda?..

Cemal'de (Ünlü) ve Rifat'da (Kaya) bol taşplak;

Diğer Cemal'de (Savran-Plakadam) bol 45'lik plak.

Vs. vs.

Bütün yok.

Ne müzik okulunda ne de (artık) TRT'de… (TRT yöneticileri ki o plaklarla işleri bitenleri her kayıt teknolojisi değiştiğinde "taşplaktan makara banda, plağa, plaktan kasete, makara bantdan CD'ye" attılar, kimileri ise TRT'nin attıklarıyla kendine arşiv yaptı, yapmasına da onlar bile günümüzde talan oldu…)

Kültür tarihimizin tamam-ı tam bir plak arşivi yok.

Var mı?

23 tane/adet müzikoloji bölümü bulunuyor. Bunların her biri adıyla sanıyla bir üniversiteye bağlı.

Onlar için sanırsınız ki "fasulyenin faydaları" ile "plağın faydaları" aynı anlama gelmektedir.

Plaksız, yani halksızdırlar.

Henüz bilinçlerine girmemiştir.

Zaten müzik dünyamızda etki/yarar gösterir düzeye ulaştıklarını söyleyemiyoruz.

Kimisi 5000 türküyü o altında ezildikleri hocalarının derlemekle büyük iş yaptıklarını düşünmekle ve böylece kendilerini tatminle meşgul. 

Bilince, o bilinci verecek hocalara ihtiyacımız var.

Plak arşivi 20.yy Türk müziğinin halk müziğidir.

Neler yok ki içlerinde?

Toplumsal bakış açısı, dilbilgisi, çalgılama, bestecilik, solistlik vs.vs.

Birkaç ilginç, marjinal örneği biz veriyoruz. (Bkz: aşağıda)

Gerisinde neler çıkar kim bilir?

Örneğin Necmiye Hanım'ın "Dağda kuzu" taş plağı: "Daghda kouzou - Nechmiye Hanim-Clarinet, dobrouka, kanoon, keman, zil ve ve bir cami, güneş dal/deniz izlenimi veren plak orta görseli.

Ya şuna ne demeli?:

"Ferdy Klein (!) idaresinde Berlin Filarmani (!) Ork. - Enstrumental Samanyolu"…

Ve "Aşk Sofrası uzunçaları...

İçerik: Şehnaz Longa, Şehnaz Semai, Beyati Semai, Muhayyer Semai, Horasani Semai, Şedaraban Semai, Nihahent Semai. Çalanlar: Devir Plak Çalgıcıları (!), Stüdyo Hayri."...

Esin Orkestra ve Korosu "Modern Fasıl 1" uzunçalarının kapağına bakar mısınız? Ön yüzde çıplak bir kadın resmi, arka yüzde Esin Engin vesikalık resmi ve repertuar: "Peşrev (Hicaz olmalı, yazmıyor), Seni sevda çiçeğim, Anladım sevmeyeceksin, Erkilet Güzeli, Pencerenin perdesini, Sazlar çalınır, Adalar sahilinde (!), Adalardan bir yar gelir, Coştum yine dalgalanıyorum, Çadırımın üstüne - 2.yüz: Peşrev (uşşak olmalı), Yalnız bırakıp gitme, Cana rakib-i, Çeribaşı, Siyah ebrulerin, Esir-i zülfünüm, Bu sabah bağda erken, Kalenin burcumuyam, Kadifeden kesesi - Kent Müzik-İMÇ plakçılar çarşısı (burada da komik ayrıntı- İMÇ açılımı "İstanbul Manifaturacılar Çarşısı" iken sonuna bir de plakçılar çarşısı eklenmiş.

Plaklarda daha neler var neler...

Görmediğiniz kadar ilginç.

O dönem toplumunun aynası.

Görülüyor ki topluma asıl konu dışında başka şeyler empoze edilmeye, dikkati yönlendirilmeye çalışılmış.

O günün hali ve bugünlerin hazırlanması konusunda önemli ipuçları veriyorlar.

Görmemek olmaz...