En önemli vasfı, yüce önder, büyük Atatürk’ün özel hanendesi olmasıydı. Bu yönü O’na, çevresinde daha farklı bir ağırlık yüklüyordu. Atatürk’ün sağlığında resmen Riyaset-i Cumhur Türk Musikisi Heyeti hanendesi olmasının yanı sıra, Atatürk’ün özel meclislerinin müdavimi olması O’nu daha da öne çıkarmaktaydı. Zira, büyük önderin çok yakınında, Çankaya Köşkü’nden Dolmabahçe Sarayına, Florya yazlık köşkten, Savorana yatına kadar, Yüce Önderin yanında bulunmuş bir kimseydi. Ancak bu yakınlık O’nu hiçbir zaman özel diyalogları ifşa eden bir kişi yapmadı, zaten eskiler genellikle çok konuşmaz, hele özel durumları bir övünç kaynağı olarak kullanmazlardı. Ferit tan da böyleydi, O’na iftihar kaynağı olarak, vaktiyle Ata’sının çok yakınında bulunmuş olmak yeterliydi. Sadece yeri geldiğinde, mahrem olmayan küçük nüanslar sohbetin arasına karışırdı.
Mesela Yat’a binerken olsa gerek, Ferit Bey şiddetli bir şekilde dizini bir köşeye çarpıyor ve dizi açılarak kanıyorken, “ilk müdahaleyi Atatürk bizzat yapıyor ve yarayı pansuman ederek sarmak suretiyle kapatıyor.” Hem de amam efendim deyip, bu müdahaleden utanıp, sıkıldığı halde...
Bir keresinde de toplantıdaki politik mülahazalar uzamış olacak ki, Ferit Bey musiki faslını beklerken biraz fazla yiyip, içiyor. Musiki başlayacağı vakit, Ferit Bey’in hafif bir sallandığını gören Atatürk,” Ferit bugün sen dinle, biz okuyacağız” diyerek, O’na olan hoş görüsünü ifade ediyor.
Atatürk’ün zeybek oynarken düşürdüğü altın saatini yerden alıp, Ataya vermek isterken, bu saati kendisine hediye etmiş olmasını da en gurur verici hatırası olarak anlatırdı.
Ferit Tan, Mustafa Kemal Atatürk kadar musikiye ve sanata önem veren devlet adamı az bulunur diyor. Ve daha 20 yaşında bir genç musikişinas iken, Atatürk’ün yanında başlayan, Riyaset-i Cumhur Fasıl Heyeti hanendeliği, Atatürk’ün ağır hastalığına kadar 12 yıl sürüyor. Bu arada Ferit Tan Ankara zamanın önde gelen musikişinasları ile Ankara’nın musiki mahfilerinde, gelenekli fasıl yaşantısını sürdürüyor.
İşte Bursa Milletvekili Rasim Ferit Beyin Ankara’daki evinde böyle bir fasıl gününün yaşandığı 1936 eylülünde, Atatürk habersizce çıkıp geliyor ve dinlediği rast faslından çok etkilenerek, Ferit Tan’a “ekibini al, Ankara Radyosunda şarkı söylemeye başla” diyerek, Radyodaki 1934’de başlamış olan Türk Musiki yasağını da kaldırmış oluyor. Ferit Tan’ın da Ankara Radyosu ses sanatkarlığı dönemi de başlıyor.
Gelelim bizim musiki fasıllarımıza; Meclisimizdeki ismiyle Ferit Abi, gerek önceleri her hafta Salı akşamlar, sonraları İstanbul çalışma şartlarından dolayı cuma akşamları Hocam Cahit Gözkan’ın evinde yapılan gelenekli fasıl gecelerinde, ilk faslı okur, okuyucu olarak da genellikle elindeki tarihi defi ile faslı yalnız başına icra eder, bunun bir istisnası müdavimlerden Safiye Ayla ile Semahat Özdenses salonda hazır ise bazan onları yanına çağırır, böylece tarihi bir heyet teşekkül ederdi. Fasıllarında seçtiği makamlar, şedaraban, ferahfeza, şevkefza gibi daha az kullanılan ve eser olarak da az okunan, hatta mutlaka bilinmeyen, sandık eseri dediğimiz bir eser ile sürprizler yapmayı severdi.
Ferit Tan, bu umumi fasıl akşamlarının dışında cumartesi günleri, özel derslerimiz yaptığımız meşk çalışmalarımıza da iştirak eder, bu günlerde de ud dersimizden sonra, Hocamızın evinde bulundurduğu nota koleksiyonundan küçük bir takım hazırlayarak, beraberce meşk etmemizi sağlardı. Hatta bir keresinde, ud dersimiz bitip çay faslı arasına, mutat olduğu üzere Ferit Bey kütüphanede bulunan nota klasörlerinde Acemaşiran dosyanın alıp, masaya yaymış ve her defasında başka eserler seçerek, o gün icra edeceği takımı hazırlamaya başladığında, yavaşça yanına sokulup, “canım da acemaşiran çekmişti Abi” deyiverdim. Bu beyanıma, hiç beklemediğim şekilde; “off ulenn” diye bir nidâ ile cevap verdi. İşte bu diyalog sonrasında, aslen Kasımpaşalı olduğunu ve Kasımpaşalı meşhur Hoca Şeyh Cemaleddin Efendiden musiki meşk etmiş bulunduğunu anlatarak, attığı nâra’nın da büyüdüğü semtten aldığını ifade etti.
Tabii sohbet açıldı, kabul de gördüm ya, başladım müdahaleye, Abi Şu eseri de koysak ya dediğimde, yok dedi, Cahit Hocanın Enderun’dan gelen musiki silsilesini kastederek, burada kendi hocalarının eserleri varken onlar okunur, senin dediğin eseri başka bir sefere okuruz diyerek, beni geçiştirdi. Gene sohbetin devamında Cahit Hocanın üslubunu kastederek, onlar “asarak okur”, ben biliyorsunuz “düz okurum” diyerek, okuyuş üslubu hakkında da kısa bir ders vermiş oldu. Hakikaten de Ferit Bey alışık olmadığımız bir üslup ile diyaframını kullanarak çıkardığı uzun seslerle, düz diye tabir ettiği bir okuyuş tavrına sahipti.
Ferit Tan’ın Ankara hayatında da Ankara Radyosunda Hanende olduğunu ve hatta Ferit Tan yönetiminde Koro şefliğinin bulunduğu radyo programlarına rastladığımız tekrar ifade edelim. Ancak Atatürk’ün vefatını müteakip, resmi görevi olan Riyaset-i Cumhur Türk Musikisi Heyeti hanendeliği görevinin, diğer aynı heyet üyelerinde olduğu gibi, başkaca resmî kurumlar içerinde devam ettiğini, Ferit Tan’ın da Devlet Opera ve Balesi Müdürü olarak görev yaptığını biliyoruz.
Tekrar musiki meclislerimize dönecek olur isek, seksenli yaşlarının ortasında olduğu halde tam bir faslı okuyan Ferit Tan’ın, musiki akşamlarından sonra evindeki oksijen çadırında bir gün dinlendiğini, bazı fasıl akşamları Kabataş, Setüstü’ndeki evine bırakan bir kişi olarak öğrenmiştim. İşte son fasıl akşamından sonra da girdiği oksijen çadırından çıkmamış, fenalaşarak vefat etmişti. O’nu son defa çok sevdiği ve karşısında ikamet ettiği Dolmabahçe Camii’nden ebediyete uğurladık. Yine yanında sevdiği musiki dostları vardı. Çoğu fasıl şarkısı olan ve hoca eseri mahiyetinde bestelemiş olduğu 10 adet şarkısı ve tarihi defi bize emanet kaldı. Ne mutlu kıymetini bilenlere…
Cemil Altınbilek
Bize Ulasin
İstanbul 27°°C
Teşekkürederiz...
