Neveser Kökdeş - Bayan Hüzün… Bayram Yurdacan(*)

Neveser Kökdeş - Bayan Hüzün… Bayram Yurdacan(*)

(İstanbul/Altunizade –  Moda/İstanbul 07.08.1962)

Neveser aynı zamanda “Türk Klasik Müziği"nde bir makam ismidir. Neveser Hanım'ın babası “Dramalı Hurşit Paşa” Padişah Abdülaziz’in Başmabeyn’cisi (Padişahın dış ilişkilerine bakan görevli). Kökdeş , Bir baba ve 3 anneden 8 kardeşin en küçüğüdür. Padişah Abdülaziz 1876'da “Hal” edilince babası Hurşit Paşa Mardin’e, sonra Adana  Mutasarrıflığına (Validen Küçük-Kaymakamdan Büyük) sürüldü. Hurşit Paşa 12 telli saz çalardı, bu nedenle ilk müzik eğitimini babasından aldı. Kökdeş , Babasının ölümü ile, Selanik'te okuyan Ağabeyi M. Sabahattin Ezgi'nin yanına gitti ve orada ana okulunda okudu . Annesi 2. Evliliğini yapınca İstanbul’a döndü. ilk piyano dersini Ahmet Bey ve İtalyan Anadolfi den aldı . Neveser, lise eğitimine İstanbul Notre Dame de Sion'da devam etti.

16 yaşında Topçu Teğmen Mehmet Ali Üsküdarlı ile -evlilik hazırlığı esnasında annesini kaybettikten sonra- 1920 de evlendi. Evliliğinin 2. yılında da Eşi Kurtuluş Savaşında (**) şehit olduğunda oğlu Adnan'a  2 aylık hamile idi , Oğlu ile 5 yıl kendini eve kapattı, inzivaya çekildi, kimse ile görüşmedi, yüzünün sağ kısmına felç gibi bir şey geldi.

Neveser, 1932 de Belçika da yapılan yarışmada İlk Dünya Güzelimiz Keriman Halis Ece'nin Halası , Dünyaca Ünlü Operet Bestecisi Muhlis Sabahattin Ezgi’nin kardeşidir.

Besteciliğe 12 yaşında Polka (Vals biçiminde Polonya Dansı) ile başladı. Gitar, piyano ve tanbur çalabilmekteydi. İstanbul Radyosunun Tanbur ve Piyano sanatçısı Valsler ve Tangolar Kraliçesi, Fanteziler, Marşlar, Çigan havaları, Prelüdler ve Operet Müzikleri yapmıştır. Şarkılarının çoğu Semai (Vals) Usulündedir. Batı ile Türk müziğini sentez eden bir bestekarımız olup, O'nu sevmeyen kimseler,  yaptığı müziğe “Neveser Mûsîkîsi ” adını vermişlerdir. 

Neveser Kökdeş Radyo'da hiç mutlu olmadı. O'nunla hep uğraştılar. Bir taraftan Neveser'in müzikleri Avrupa'da BBC Radyosu'nda, Londra-Paris Operaları'nda çalınıyor ve kendisine Avrupa'dan övgüler yağdırılıyor iken, diğer taraftan İstanbul Radyosu Müdürü Tanburi Mesut Cemil Tel , Bir çok müzik adamı gibi Neveser in müziğine takmış, Neveser in gönderdiği besteler tahrif edilmiş, uzun zaman yayına almamış, bu tarz müzikleri “ Neveser Müziği” olarak adlandırmış, “Neveser in müzikleri radyoda neşriyat alamaz, benim olduğum yerde Neveser olamaz”  demiştir.  

Kökdeş ise “Fes-mes devri geçti, niçin musikimizde inkılabı hazmetmiyoruz. Dede'ler ve Rahmi Bey'lerin bile zaman zaman Türk musikisinde inkılap yapmak üzere harekete geçtikleri görülmüş, fakat Fes’in altındaki zihniyet karşısında daha fazla cesaret edememişlerdir, Bestekarlık, sıhhatimi saadetimi her şeyimi kaybettirdi. Eserlerimin orkestrasyonu için bile cebimden para bile harcıyorum“ diyerek isyan ediyordu .

Neveser Kökdeş yaşam ve mesleğinde çok acılar çeken ancak hiçbir şeyden taviz vermeyen bir İstanbul hanımefendisidir .

İyi derecede Fransızca bilen, varlıklı bir ailenin kızı idi .  Eşinden sonra, Ağabeyinin 1947 de  ölümü ile büyük maddi sıkıntılara girdi. Hayatının son yıllarını Adana’lı  Hayırsever Güney Sanayi Fabrikası Sahibi Ahmet Sapmaz'ın Moda'daki 2 katlı evininin bir katında, söylenenlerin aksine komşuluk ilişkisi içinde geçirdi. 1962 de Kadıköy’deki evinde kalp krizi sonucu vefat etmiştir. 

Neveser’in musiki kaderi daha yeni akıllarına gelmiş olacak ki, son zamanlarda Hayatı-Eserleri- sık sık gündeme geliyor ve "Fes Kafalı Musiki Yöneticileri"nden çektikleri , İsim de verilerek TRT de konuşulabiliyor idi ki, ben bizzat kulaklarımla TRT de işittim .

TRT Repertuarında  67 Eseri vardır , neredeyse tüm Bestelerinin Güfteleri de ( 9 tanesi hariç) kendine aittir. ( 500 – 1000 eseri olduğu  , Ancak, sanat konusunda çektikleri acılardan olsa gerek , tüm eserlerinin yakılmasını vasiyet ettiği  de söylenir , Ancak Torunu Zühal Öcal bunu yalanlamış ve bestelerinin tamamının kendinde ve 200 civarında olduğunu, söylemiştir ) .

Makam Olarak :  En çok Nihavend Makamını kullanmıştır (14 ) , Rast Makamında 13 Bestesi vardır . Türk müziğinde en çok kullanılan Hicaz , ayrıca Uşşak Makamlarında hiç bestesi  yoktur.  

Usul Olarak : En çok Semai usulünü kullanmıştır (30). Curcuna 24  adet . 

Form Olarak : 75 Eseri Şarkı , 1 tanesi Türkü Formundadır.

En sevilen, çok söylenen eserleri :

Aşkı fısıldar sesin bülbül müsün ah nesin, Bahar pembe beyaz olur, Bir emele bin ah çeksem ,  Canandan uzak kaldı gönül,  Gül olsam ya sümbül olsam, Gül dalında öten bülbülün olsam, Gönlümün baharı bir gün açacak mı acep, Kuş olup uçsam sevgilimin diyarına (Sevgilisinden ayrıldığı için çok üzülen kız kardeşi Gülen için bestelemiştir )  , Neden bilmem bu iptilâ , Ruhumda neşe hayâle daldım, Sevmek seni bir suç ise affet günahımı ey sevgili , Sevdikçe seni ömrüm artar ey yâr.

__________________________________

(*) Mali Müşavir - Adana

(**) Tüm kaynaklarda Eşinin Çanakkale Savaşında (1914-1916) Şehit Olduğu yazılı . Ama , Neveser 1904 de doğdu + 16 Yaşında evlendi + 2 Yıl Evlilik = 1922 Yılı eder. 1922 Yılı Çanakkale değil , Kurtuluş Savaşı dır.