Feyzan Göher Vural - “Orta Asya ve Sibirya Türk Müziğinde Hayvan Üslubu” yayınlandı…

Orta Asya’da yaşayan Türkler, bulundukları coğrafyanın özellikleri nedeniyle, zor ve çetin şartlarda yaşamasını öğrenirken, doğaya saygıyı inançlarının temeline oturturlar iken dünyayı paylaştıkları hayvanlara da büyük bir sevgi ve saygı göstermişler.

Feyzan Göher Vural’ın son kitabı “Orta Asya ve Sibirya Türk Müziğinde Hayvan Üslubu”, Türk müziğinde hayvan temasının varlığını, detaylı başlıklar halinde inceleyen ilk kitap olarak yayınlandı. Kömen tarafından neşredilen 450 sayfalık kitap, Saha (Yakutistan), Tuva, Hakasya, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan’da gerçekleştirilen alan araştırmaları ile birlikte Başkurdistan, Altay, Özbekistan, Moğolistan, Hantı-Mansi, Nenets bölgelerine ilişkin verileri barındırmakta. 23 müze ve kültür merkezinin yerinde incelenmesi, katılımcı gözlemci rolü ile incelenen müzikolojik ve folklorik uygulamalar, kaynak kişilerle detaylı görüşmeler ve yoğun bir literatür taraması neticesinde oluşan çalışma, Orta Asya Türk tarihi, kültürü ve sanatında hayvanların yerine ilişkin geniş bir giriş bölümü ile başlıyor.

Eski Türk inancında ve destanlarda hayvanların rolü, kültürel ürünlerde hayvan üslubu ve Türk kültüründe öne çıkan başlıca hayvanların ele alındığı bu giriş kısmı, Türk müziğinde çalgılar üzerinde ya da melodilerde tasvirlenen hayvanların niçin seçildiğini ve bu hayvanların toplumda uyandırdığı yan anlamsal güçleri vurgulamak için yazıldığı belirtiliyor.

Çalışmanın birinci bölümünde hayvan materyali kullanılarak yapılan Orta Asya ve Sibirya çalgıları; ikinci bölümünde çalgılar üzerine resmedilen ya da oymaları, kabartmaları işlenen hayvan motifleri; üçüncü bölümde hayvan formlu veya hayvan heykelcikleri barındıran çalgılar; dördüncü bölümde ise Orta Asya ve Sibirya Türk müziğinde hayvan seslerinin melodi ve ritim içinde yer alışı, örnekler ve görseller eşliğinde sunulmuş. Son bölümde, Hakas “tahpah”ları, Kazak “küy”leri, Tuva “höömey”i içinde hayvan teması ve taklitleri ile ırlarda değişime uğramış taklitçi/mimetik stillerden de söz edilmiştir. Hayvancılık kökenli araçların mekânsal değişim yoluyla müziğe girişi, etnisitenin birer temsili haline gelmiş, bir müzik aracı olmaktan öte görsel sanat eserine dönüşmüş hayvan figürlü çalgılarla ilgili efsaneler de kitapta yer almış.

Orta Asya kültüründe motifsel karakter taşıyan zoomorfik sembolizm, çalgıların yapıldığı malzemelere, biçimlere etkide bulunan mitler etkisiyle  kozmogonik ve zoomorfik efsanelerin görsel, işitsel sunumuna dönüşmüş çalgılar kitapta işlenen diğer konular arasında.

Çalışmada Türk insanının doğaya karşı saygı felsefesini de barındıran Türk müziğinde hayvan üslubu, Türk ve akraba toplulukların tabiatçı bir görüş ile müziği yorumlama şekillerini gözler önüne seriliyor.

Kitaptaki ana bölümler şöyle:

1. Hayvan materyali kullanılarak yapılan Orta Asya Türk Çalgıları
2. Orta Asya ve Sibirya Türk Çalgıları Üzerine Resmedilen ya da Kabartmaları İşlenen Hayvan Motifleri
3. Hayvan Formlu ya da Hayvan Heykelcikleri Barındıran Çalgılar
4. Orta Asya ve Sibirya Türk Müziğinde Hayvan Seslerinin Melodi ve Ritim İçinde Yer Alışı

Yukarıda görülen ana başlıkların ilk üçünün çalgıları konu aldığını görüyoruz.

Bu üç başlıkta çalgılar, klasik sınıflandırma sistemlerine göre değil, hayvan üslubu gözetilerek konuya uygun şekilde gruplandırılmış.

Çalışma aynı zamanda Orta Asya Türk müziği çalgıları hakkında da önemli bir kaynak kimliğini taşıyor.