Konuk Yazar-Kronolojik Piyano Tarihi (1700-2005)… Derleyen: Buğra GÜLTEK

Yazar Detayları

Konuk Yazar
Kronolojik Piyano Tarihi (1700-2005)… Derleyen: Buğra GÜLTEK
Yazı Tarihi: Wednesday, September 27, 2017

1700

-Bartolomeo Cristofori'nin "hafif ve kuvvetli çalabilen klavsen" icadı, Floransa'da kayıtlara geçirilir.

1711

- Scipione Maffei, pianoforte çalgısına on beş sayfa ayırdığı bir makaleyi dergisinde yayınlar ve geniş bir tanıtım yapar.

1716

- Fransa'da Jean Marius, "Çekiçli Klavsen" adını verdiği modelleri Bilimler Akademisi'ne sunar, ancak ilgi görmez.

1720

- Cristofori, pianoforte mekanizmasını daha kapsamlı hale getirir; günümüz "una corda"sına benzer bir yapıyı da, elle kumanda edilecek şekilde, yerleştirir.
1721

- C.G. Schröter, çekiç mekanizmalı modellerini Dresden'de Sakson Sarayı'na sunar. Schröter, yaşlılığında, pianoforteyi ilk kendisinin bulduğunu ancak bürokratik nedenlerle engellendiğini ileri sürecektir. Ancak, hiçbir zaman, tam olarak çalışan bir çalgı üretememiştir.

1725

- Maffei'nin makalesi Almanca'ya çevrilerek, çalgı yapımcıları arasında büyük ilgi uyandırır; Silbermann gibi önemli üreticileri tetikleyerek, 1730'larda kendi modellerini üretmeleri sağlanır.

1730'lar

- Cristofori pianoforteleri, Portekiz ve İspanya saraylarına gönderilirler. Cristofori'nin patronu Medici Prensi'nin bağlantıları sayesinde, Farinelli ve Scarlatti gibi dönemin önemli müzisyenleri, pianoforteyle tanışırlar.
- C.E. Friederici, Almanya'da, dik duran piyano üretme denemeleri yapar.
1732
- Lodovico Giustini, Floransa'da, 12 solo pianoforte sonatı yayınlayarak, bu çalgı için yazılan ilk eserlere imzasını atar. Giustini'den sonra yaklaşık 30 yıl, pianoforte'ye özel yazılmış eserlere rastlanamayacaktır.
1736
- J.S. Bach, Dresden'i ziyareti sırasında, Silbermann pianofortesini inceler, ancak, beğenmez; Silbermann sinirlenir ve çalgıyı kırar.
1747
- J.S. Bach, Potsdam'da, Kral Frederick'in huzurunda, Silbermann'ın geliştirerek krala sunduğu pianoforteyi çalar ve çalgıyı över. Ancak bu övgünün, kralın huzurunda olunmasından dolayı, samimiyeti tartışılmaktadır. Bach, bu tarihten sonra da pianoforteye ilgi göstermeyecektir.
1750'ler
- Piyanolar Fransa'da satılmaya başlanır.
- C.P.E. Bach'ın, daha sonra gelecek besteci, yorumcu ve öğretmenleri etkileyecek olan "Versuch über die wahre Art das Clavier zu spielen" metodu yazılır. C.P.E. Bach, 1740'lardan 80'lere dek, piyano tekniğinin gelişimini de örnekleyen sonatlar yazar.
- "Polifonik" besteleme tekniği, yerini, daha popüler ve kolay anlaşılır "homofonik" tarza bırakmaya başlar.
1760'lar
- Breitkopf, müzik yayıncılığında bir ilke imza atarak, ciddi nota yayın kataloglarını basmaya başlar. Yayıncılıkta ilerleme, piyanonun yaygınlaşmasına katkı sağlayacaktır.
1763
- Viyana'da, Johann Baptist Schmid tarafından, günümüze resmi kaydı ulaşabilen ilk piyano konseri gerçekleştirilir.
1766
- Johannes Zumpe, ilk kare piyanoyu üretir. (Bu tarih, yaklaşık olarak doğrulanabilmektedir.)
1767
- Schmid'in 1763 konserinin yerine, bazı kaynaklar, ilk resmi piyano konserinin 15 Mayıs 1767'de, Londra'da, bir operanın perde arasında, bir sopranoya eşlik ederek yapıldığını savunmaktadırlar.
1768
- J.C. Bach, 2 Haziran'da, İngiltere'de görülen ilk solo piyano konserini verir.
- Piyano, Paris'te, ilk halka açık konserini gerçekleştirir.
1771
- İlk İngiliz grand piyanosu, Americus Backers tarafından üretilir.
- Amerika'daki ilk piyano konseri, Boston'da, David Propert tarafından gerçekleştirilir.
1772
- Silbermann'ın öğrencisi Johann Andreas Stein, Almanya'da, "Viyana Mekanizması"nı geliştirir.
- Backers grand piyanosunda sağ (uzatma) pedalı uygulanır.
1773
- Londra'da, günümüzde varlığını sürdüren en eski üretici olan Broadwood piyano firması kurulur.
1777
- Robert Stodart, kuyruklu piyanolara verilen "grand" adının ve bu adı hak eden mekanizmanın patentini alır.
- Mozart, Paris yolculuğunda, Stein piyanolarıyla tanışır ve babasına, bunları öven detaylı bir mektup yazar. Artık piyano, onun için, klavsenin önündedir.
1779
- Muzio Clementi, Londra'da, 1773'te yazmaya başladığı ilk piyano sonatlarını yayınlar.
1781
- Clementi ve Mozart, Viyana Sarayı'nda bir piyano düellosuna girişirler.
1783
- Broadwood, ilk sağ (uzatma) pedalını tanıtır. Bu firma, buluşun sahibi olarak bilinse de, 1772 tarihli Backers piyanosunda sağ pedal bulunmaktadır.
1784
- Mozart, Anton Walter yapımı, beş oktavlık bir Viyana piyanosu satın alır.
1784 - 6
- Mozart, No. 14 - 25 arası piyano konçertolarını besteler.
1789
- Fransız İhtilali gerçekleşir. Paris'teki kültür hayatı bir süreliğine sekteye uğrar, ancak, kısa sürede toparlanır. Birçok piyanist ve üretici ülkeden kaçar, çalgılarına el konur.
1790
- Clementi, nota yayıncısı Longman & Broderip'e ortak olur. Yaklaşık on yıl sonra, Clementi & Co. adıyla, önemli bir piyano üreticisi olacaktır.
1792
- Beethoven, piyano çalma tarzı ve doğaçlamalarıyla Viyana'da fırtınalar estirmeye başlar.
1793
- Broadwood, özel siparişler dışında, klavsen üretimini bırakarak tamamen piyanoya yönelir.
- Daniel Steibelt, pedal işaretleri üstünde yoğunlaşmaya başlar. Bu süreç, 1798'de yazdığı konçertoda olgunluğa ulaşır.
1794
- Broadwood, beş buçuk oktavlık piyanoyu üretir.
- Haydn'ın "Londra" sonatları bestelenir.
1795
- Paris Konservatuvarı kurulur.
- Beethoven, op.1 ve op.3 piyano sonatlarını besteler, op.2'yi yayınlatır.
- Stodart, "Dikey Duran Grand Piyano"nun patentini alır.
1796
- Broadwood, İspanya Kraliçesi için ilk 6 oktavlık piyanoyu üretir.
1797
- "The Pianoforte" adlı ilk piyano dergisi, Londra'da yayın hayatına başlar.
1800
- Beethoven ve Steibelt, bir piyano düellosuna girişirler.
- Hawkins, Philedelphia'da, ilk Amerikan piyanosunu üretir.
1801
- Edward Riley, klavyeyi yatay olarak kaydırarak transpozisyon yapabilen bir piyanonun patentini alır.
1804
- Jan Ladislav Dussek, Prag'da, ilk deya seyircilere yan dönerek oturur ve bu oturuş, kısa sürede standart hale gelir.
1807
- Clementi fabrikası tamamen yanar. 1810'da Clementi, tüm işini yeniden toparlamakta başarılı olur.
- Paris'te, Pleyel firması kurulur.
1808
- Broadwood, grand piyanolarının bazı bölümlerinde ilk kez metal malzemeler kullanmaya başlar.
1810
- 6 oktavlık piyanolar, İngiltere'de do-do, Almanya'da fa-fa aralığında tasarlanmaya başlanır.
1811
- Robert Wornum, Londra'da, günümüz duvar piyanolarının temelini oluşturacak bir modeli patentler.
- Prag Konservatuvarı kurulur.
1812
- Beethoven "İmparator" konçertosunun prömiyeri, Czerny tarafından gerçekleştirilir.
1814
- Logier, piyano çalışmasını kolaylaştırmaya yönelik, mekanik "Chiroplast" aletini patentler.
1816
- Nanette Streicher, Viyana'da, do-fa arası altı buçuk oktavlık piyanoyu üretir.
1817
- Viyana Konservatuvarı kurulur.
1817-1818
- Beethoven, op. 106 Hammerklavier sonatı besteler.
1819
- Genç Liszt, Czerny'nin öğrencisi olur.
1820
- Londra'da, Thom and Allen tarafından, piyano iskeletine metal yapıların eklenmesi başarıya ulaşır.
1821
- Modern grand piyano mekanizmalarının temellendiği "Çift Maşalı (Kaçışlı) Mekanizma", Paris'te, Sebastian Erard tarafından patentlenir.
1822
- Erard, 7 oktavlık piyanoyu üretir.
1823
- Beethoven, "Diabelli Çeşitlemeleri"ni tamamlar.
1824
- Staufer ve Haidinger, içbükey eğri şeklinde bir klavye üretirler, ancak, bu buluş sessizce unutulur. 1910'da tekrar ısıtılan fikir, 20. yy.da da yaşamaz.
1825
- Boston'da Alpheus Babcock, kare piyanolar için "Tek Parça Metal Çerçeve"yi patentler.
1825 - 1851
- Piyanonun yapısal gelişimi için çalışmalar çok hızlanır. Bu tarihler arasında, hepsi kullanışlı olmasa da, toplam 1098 patent alınır.
1826
- Henri Pape, çekiçlerin keçeyle kaplandığı sistemi, Paris'te patentler. Pape'nin, piyano için aldığı 137 farklı patenti vardır.
- Clementi, "Gradus ad Parnassum"u yayınlar.
1830
- Paris'te Pleyel Salonu, Kalkbrenner'ın verdiği konserle açılır.
1831
- Chopin, Paris'e yerleşir.
1832
- Schumann, parmaklarını bağımsızlaştırmaya yönelik bir girişimde bulunarak elini sakatlar; konser piyanistliği kariyeri başlamadan biter.
1833
- Chopin, opus 10 etüdleri yayınlatır.
1834
- Schumann, "Neue Zeitschrift für Musik"i kurar.
1836 - 1846
- Paris, piyano virtüozlüğünün başkenti durumuna gelir.
1836
- Meyerhofer, ayakla kontrol edilen bir mekanik nota çeviricisi icat eder; ancak buluş, rağbet görmez.
1837
- Schumann, Karnaval, Davidsbündlertanze ve Senfonik Etüdler'i besteler.
- Paris'te, Liszt ve Thalberg, bir piyano düellosuna girişirler.
- Clara Schumann, Beethoven "Appassionata" sonatını ilk kez, hem de ezberden çalar; notaya bakmadan çalması, bazı kesimlerce "ayıp" olarak değerlendirilir.
1838- 1847
- Liszt, Avrupa'da fırtınalar yaratır. On yılda üç bin civarında konser verecektir.
1839
- Czerny, "Op. 500, Tüm Teorik ve Pratik Pianoforte Metodu"nu yayınlatır.
- Liszt, kendisiyle sahneyi paylaşan başka sanatçılar olmadan,tek başına ve ezberden çalarak, günümüzün solo resital kavramına giden yolu açar. (Benzer bir çaba, daha önce, Moscheles tarafından gösterilmiş ancak Liszt kadar etkili olamamıştır.)
1840
- Herz, Erard'ın maşalı mekanizmasını geliştirir.
1843
- Amerikan Chickering firması, grand piyanolar için tek parça metal çerçeveyi patentler.
- Leipzig Konservatuvarı kurulur. Mendelssohn, ilk konservatuvar müdürüdür.
1844
- Paris'li Boisselot, sostenuto pedalını patentler ancak bu pedalın yaygınlaşması, 1875'te Steinway tarafından yeniden patentleşmesini bekleyecektir.
- Pape, sekiz oktavlı grand piyanoyu üretir; bu tipte iki piyano, 4 piyanist tarafından bir "sekiz el" konserinde çalınır ancak fikir ilgi görmez, çalgı kısa sürede emekli olur.
1847
- Liszt, İstanbul'a gelir ve Çırağan Sarayı'nda çalar.
1848
- Debain, kendi başına çalabilen "otomatik piyano"yu icat eder.
1853
- New York'ta, Steinway & Sons firması kurulur.
- Liszt, "si minör sonat"ı besteler.
- Almanya'da, Blüthner ve Bechstein firmaları kurulur.
1859
- Henry Steinway, grand piyanolar için çapraz tellemenin patentini alır.
- Almanya'da August Förster piyano firması kurulur.
1860
- Broadwood, kare piyano üretimini durdurur.
1861
- Anton Rubinstein, kuruluşuna da katkıda bulunduğu St. Petersburg Konservatuvarı'nın müdürü olur. Rus Beşleri, ona muhalefet etmektedirler.
1862
- Baldwin piyano firması kurulur.
1864
- Petrof piyano firması kurulur.
1866
- Anton Rubinstein'ın kardeşi Nicholas, Moskova Konservatuvarı'nı kurar.
1872
- Anton Rubinstein'ın ünlü Amerika turnesi, Steinway firması sponsorluğunda başlar.
1875
- Steinway, sostenuto pedalını patentler.
1878
- Paris Fuarı'nda, ilk kez bir Japon piyanosu sergilenir.
1880
- Japon Hükümeti, yenileşme süreci içerisinde, öğretmen yetiştirme programlarına piyano derslerini koyar.
1882
- Almanya'da, mekanizma üreticisi olan Renner firması kurulur.
- Paul von Janko, piyano klavyesine devrimsel bir açıdan yaklaşarak, yepyeni bir klavye tasarlar. Önce heyecanla karşılanıp uygulanan fikir, geleneksel anlayışa yenik düşer. Janko, 1919'da, küskün biçimde İstanbul'da ölecektir.
1884
- Paderewski, Leschetizky'nin öğrencisi olur, geç yaşına rağmen azimle çalışarak konser kariyerine başlar; özellikle Amerika'da efsaneleşir.
1885
- Aeolian Co., otomatik org ve piyanolar üretmeye başlar.
1888
- Steinway, kare piyano üretimini bırakır.
1891
- Paderewski, Steinway firması sponsorluğunda Amerika turnesine başlar.
1893
- Rachmaninof, tüm Avrupa'da moda olacak "do diyez minör Prelüd"ü besteler.
1899
- Torakusu Yamaha, Japonya'da piyano üretmeye başlar.
- Rusya'da, piyanistler için ilk yarışma düzenlenir.
1900
- Aeolian Co., pnömatik piyano "Pianola"yı patentler.
1901
- Debussy, "Piyano İçin Süit"i besteler.
1905
- Julliard müzik okulu kurulur.
1909
- Ford Model T arabasını tanıtır. Arabaların yaygınlaşması, piyanonun sunduğu "statü" simgesi imajı zedeleyecektir.
1914-1918
- 1. Dünya Savaşı, tüm dünyayı etkiler. Paderewski, savaştan sonra, Polonya'nın ilk başbakanı olacaktır.
1917
- Rachmaninof, Rusya'yı terk eder. 1920 yılından itibaren, dünyada, idol bir piyanist olarak anılacaktır.
1924
- Gershwin "Mavi Rapsodi"nin prömiyeri yapılır.
- Charles Ives, "Üç Çeyrek Ses Parçası"nı besteler.
1925
- Kawai firması, Japonya'da üretime başlar.
1929
- Büyük Buhran, başta ABD olmak üzere, tüm dünyada piyano üretim ve satışını büyük ölçülerde sekteye uğratır.
1934
- Sıkışan satışları kurtarmak için piyasaya sunulan iki telli (bikord) "minipiano", popülerleşir. Satışları, 1937'de 32.000'e ulaşır.
1937
- English Sunday gazetesine göre, iki aktivitenin artık modası geçmiştir: Piyano çalmak ve kiliseye gitmek.
1939
- Avrupa'da neredeyse her yüz evden yetmişi radyolanmıştır. Radyo, daha önce gramofonda da görüldüğü üzere, tüketim anlayışlarını değiştirerek, piyano satışlarını olumsuz etkiler.
1939-45
- 2. Dünya Savaşı, tüm dünyada piyano üretim ve satışını kısıtlar.
1940
- John Cage, "önceden hazırlanmış (prepared)" piyano için "Bacchanale"i besteler.
- Horowitz, Amerika'ya yerleşir; 4 yıl sonra ABD vatandaşı olur.
1943
- Rachmaninof, kansere yenik düşer.
1953-1970
- Rusya'da önemli bir piyano üretim hamlesi başlar; üretim on kat artar.
1955
- Guangzhou - Pearl River fabrikası Çin'de faliyete geçer.
- Glenn Gould, efsanevi Bach "Goldberg Çeşitlemeleri" albümünü kaydeder.
1958
- Güney Kore'de Samick firması kurulur.
- Van Cliburn, Moskova Çaykovski yarışması'nı kazanır.
1960
- Harold Rhodes, elektrikli piyanoyu geliştirir.
1964
- Glenn Gould, konser vermeyi bırakır.
1968
- Güney Kore'de Young Chang firması piyano üretmeye başlar.
1969
- Japon piyano üretimi, tüm dünyada liderliğe yükselir. Yamaha, ülkenin en büyük üreticisidir.
1972
- CBS, Steinway & Sons'u satın alır.
1981
- Glenn Gould, ikinci kez "Goldberg Çeşitlemeleri"ni kaydeder.
1982
- Glenn Gould ölür.
1985
- Boston'lu işadamları, Steinway'ı CBS'ten geri alırlar.
1986
- Horowitz, ülkesine konserler için dönerek, Moskova ve Leningrad'da calar.
1989
- Vladimir Horowitz ölür.
1997
- Sviatoslav Richter ölür.
2000
- Piyano üretiminin üç yüzüncü yılı kutlanır. Washington'da, Smithsonian Institution'da Piano300 sergisi açılır.
2003
- Steinway, New York Carnegie Hall'da 150. yılını kutlar.
- Blüthner, "soldan işleyen" ya da "ters" adıyla anılan, tizlerin solda, basların sağda olduğu piyanoyu üretir.
2005
- Steinway, Essex modellerinin üretimini, Çin'deki Pearl River firmasına kaydırır..