Gökmen Özmenteş

Ezoterizm açıkça söylenemeyen ya da söylenmek istenmeyen bir takım gizli bilgi ya da öğretilerin saklanması, kodlanması demek. Birçok yazar, düşünür ya da eylemcinin tarihte bu yola girdiğini biliyoruz. Ezoterizm kavramı popüler kültür içindeki en büyük çıkışını Dan Brown'un kilise, Opus Dei ve mason teşkilatlarını deşifre ettiği kitapları ile yaptı. Oysa ki, ezoterizm sanatın birçok alanında olduğu gibi müzikte de uzun zamandır yaşamakta.

Popüler müzikte bazı şarkı sözlerinin görünenden daha derin anlamlar içerdiğine ya da bir takım videoların gösterilenden daha farklı anlamlara işaret ettiğini okuyor ya da görüyoruz. Şarkı sözlerine ya da videolarına bir takım subliminal mesajlar yerleştirmekten daha başka bir şey söylüyorum aslında.

Kimi çalışmalarda görsel ve işitsel kodlar bilinçaltı mesaj vermek amacından çok üzeri kapalı ya da sembolik şekilde verilerek izleyicinin çözümlemesine bırakıyor anlamı. Bu ezoterik göndermeler artık eskisi gibi bir şeyleri gizleme amacıyla değil, ürünleri ilgi çekici hale getirmek için yapılıyor. Başarıyorlar da..

İlk aklıma gelen ezoterik gönderme Christina Aguilera'nın "Beatiful" şarkısı. Esasen eşcinseller için yapılmış bu şarkının sözlerinin hiçbir yerinde buna yönelik açık bir metin yoktur, ama öyledir... Benzer şekilde Mabel Matiz'in Alaimisema şarkısı. Sözler ve videonun tümünde eşcinsellik kodları ezoterizmi zorlayacak bir açıklıkta gösterilmektedir ancak yine de eşcinselliğe ilişkin çok açık bir ilan, kabul, beyan ya da metin yoktur ortada. Sözler son derece ezoterik ve gömük anlamlara sahiptir. Red de yoktur...sadece gökkuşağı ve renkler gibi göstergeler üzerinden kurgulanır anlam.

Analiz

Klasik müzik eğitiminin ardından elektronik müziğe geçen ve şu sıralar yaptıkları işbirlikleri ile işleri oldukça tıkırında giden Londra'lı grup Clean Bandit'in A&E isimli şarkısının videosunu biraz analiz edelim, bakalım neler gizlemişler videoya?

Öncelikle; A, Adem'in (Adam) ve E, Havva'nın (Eva) baş harfleri. Yerde cansız yatan A&E, J.S.Bach'ın Christmas Oratorio'sundan "Wie soll ich dich empfangen" isimli koralin eşliğinde yaşam bulurlar, yaratılırlar. Grup elemanları böylelikle klasik müzikteki hünerlerini de sergilemiş olurlar. Bu yaradılış sahnesinin ardından gayet enerjik şekilde cennet bahçesinde (Aden) bir oraya bir buraya koşarak mutlu mesut yaşayan A&E, şarkının daha ilk dizesinde "ben bir yılanım, küçük bir ucubeyim, caddelerde kayarak giden görmediğin katilim" diyerek kendini belli eden yılanın tehdidine maruz kalır. Bilindiği gibi yılan yasak meyve olan elmayı yemeleri için A&E'nin aklını çelmek amacıyla şeytan tarafından gönderilmiştir ve konuşabilmektedir. Özellikle Havva'nın aklını çelecek olan konuşan yılanın gözünün içinde grubun elemanları bas gitar ve davul çalmaktadır. Burada bir şekilde grup elemanları "fırlamalıklarını" sergilemekte ve müziğin "ayartıcı" gücünü sembolize etmekteler. Ardından yılan bir trene dönüşür ve cennet bahçelerinden çıkıp, modern şehrin sokaklarında ve metroda köşe bucak saklanan A&E'yi metro durağında bulur. Ancak A&E metrodan da kaçar ve yılana uymaz...bu arada yılanın temsili sesi evimize TV ile de ulaşmıştır, hem de biz fark etmeden, en masum halimizdeyken.

A&E yılana uymadıkları için aralarında cinsel bir temas olmaz, buna ilişkin bir işaret yoktur videoda. Bu açıdan aseksüel bir A&E yorumu içeren videonun bir çok popüler videoya göre "temiz" olduğunu görebiliriz. Bunun yanında modern yaşamın bir takım unsurlarının yılan ve şeytan metaforu üzerinden eleştirildiğini de görüyoruz.