Gökmen Özmenteş

Şarkıcı Halil Sezai yaşlı bir insanı, film çekimi amacıyla kiraladığı İstanbul Tuzla'daki evin yanı başında ikamet eden komşusunu dövdü. Sahneler video kameralarına yansıdı ve haber akışları, yorumlar başladı… Aslında H. Sezai sanatçılığından bağımsız şekilde "hata yapmış, suç işlemiştir". Şahsen eleştiri noktam budur. Sanatçılığını da aşağı çekerek yapılan eleştiriler açık bir "korkuluk argümanı" olup linç dürtülerini işaret etmekte, en az açık şiddet kadar tehlikeli bir toplumsal hatayı tetiklemektedir…

Halil Sezai kınamalarında dikkatimi çeken birçok husus var. Bu hususlar Sezai’nin eyleminden bağımsız bir çağrışımlar zinciri üretiyor zihnimde. Öncelikle ahlaki idealler ve sanatçılık birbirine karıştırılıyor. Tarih ahlaki açıdan tartışmalı hatta tartışmasız sorunlu bir sürü sanatçı çıkarmıştır. Ahlaki hatalar, hatta suç, bir kişinin sanatsal becerileri üzerinden aşağılanmasına neden olamaz. "Sanatçı topluma örnek olmalıdır" vs. klişesine girdiğimizde bin yıllık bir tartışmanın içinde debelenme olasılığımız büyüktür. Öyle örnekler vardır ki, duyduğunuzda şaşırır, “bu adam öyle biri olamaz” dersiniz. Ancak gerçektir. 

Aslında H. Sezai sanatçılığından bağımsız şekilde "hata yapmış, suç işlemiştir". Şahsen eleştiri noktam budur. Sanatçılığını da aşağı çekerek yapılan eleştiriler açık bir "korkuluk argümanı" olup linç dürtülerini işaret etmekte, en az açık şiddet kadar tehlikeli bir toplumsal hatayı tetiklemektedir. Korkuluk argümanı kısaca, bir görüşü çarpıtarak eleştirmektir. Örneğin cezaevinde yatan ve insanların bir anlık öfke ila hata işlememesi gerektiğini söyleyen bir hükümlüye “sen bir katilsin, sus, bu konuda konuşamazsın” denemez. Çünkü o kişinin yanlış bir eylemde bulunması ile fikrinin doğruluğu farklı hususlardır. H. Sezai meselesinde de karışan nokta budur. Sezai etik olmayan bir davranış sergilemiş ve suç işlemiştir. Ancak eleştiriler Sezai örneğinde ideal bir insan olarak “sanatçı ve topluma karşı vazifeleri” minvaline çekildiğinde sapla saman karışmakta, 18.yy kutsal sanat/sanatçı miti hortlamak için fırsat bulmaktadır.

“…topluma örnek olmalıdır” cümlesi öyle bir geçer akçedir ki, boşluğa ne koyarsanız koyun işler. Mühendis, doktor, siyasetçi, öğretmen, muhtar, çilingir vb. meslek gruplarından kimse bu ideali reddettiğini, ona uymadığını söyleyemez. Bu noktada ifadenin en bağlayıcı kısmı balı değil devamı yani “topluma örnek olma” vazifesinin yükünden kaçamamak gerçeğidir. Batıda “iyilik ve güzellik” arasında kurulan klasik estetiğin ahlaki yücelikleri içerecek şekilde genişletilmesi, yaygınlaşması ve uzun süre önce başlayan modernleşme/garplılaşma maceramızla birlikte bizim de sanat ve düşünüş biçimimize sızması bugün gördüğümüz kutsal sanat ve sanatçı mitinin arka planıdır. Sanat ve sanatçı iyiyi, güzeli ve doğruyu temsil etmelidir sözü o denli ideal bir dünya tasavvuru ve sanat misyonu çizmektedir ki, sanatın bunun dışında kalan 20.yy direnişleri bir anda belleklerden uçup gitmektedir. Hele ahlaki ve estetik açıdan idealleştirilen batı sanatından çok sayıda figür, vaka ve dönemin bir anlığına görmezden gelinmesi ve sanatın topyekûn bir “ahlaki yüceliğin” simgesine dönüştürülmesindeki tuhaflığı görmemiz H. Sezai’nin günümüz düşün hayatına fark etmeden sunduğu büyük bir katkı olmuştur.

Halil Sezai meselesinde Cihat Aşkın'ın* Facebook sayfasındaki eleştiri ve yorumlar bir sosyal bilimci ya da müziği toplumsal bağlamda inceleyen biri için inanılmaz bir veri kaynağı. Açıkçası ben son derece heyecan duydum okurken. Sosyal medya bugün çok eşsiz veriler sundu. Teşekkürler Halil Sezai ve dayak yiyen amca...şiddeti eleştiren kitlenin de şiddetle yatkınlığını ve bu bahane ile seçkinci tuhaflıklarını gördük. Sezai'yi dövmek isteyen, linç sever bu "yüksek hassasiyetli" kitle bir sorun değil mi? Mesela Puccini nasıl bir adamdı desek? Ne yanıt verirler? Açık konuşmak gerekirse; "ben yıllarımı sanata verdim ama toplum bu zibidiyi sanatçı sandı, görün bakın sanatçınızı, kıymetli olan benim" diyen bir psikoloji görüyorum o eleştiride. Ardında da buna destek veren goygoycu, sanal bir elitist kitle kendini tatmin peşinde.

Desenize, korkuluk argümancıları kendi korkuluklarını taşlıyor…

_______________________________

(*)https://www.facebook.com/CihatAskin/photos/a.244450635736937/1615969891918331/?type=3&theater