Recep Uslu

Müzikolojinin bilimsel kimliği açısından bazı şanssızlıkları vardır. Her şeyden evvel bir sosyal bilim olarak başına istenmedik şeyler gelir. Zaman zaman yanlış anlamlandırılır, araştırma alanına başkaları sahip çıkmak ister veya araştırma alanı daraltılmaya çalışılır. Bu bazen “bilimsellik” adına bazen de “yenilik” adına olur. Genişleme, açılım veya yenilik yapıyoruz derken farkına varmadan kötülükler yapılır.

Müzikolojinin ne olması gerektiği anlaşılıncaya kadar ona rakip veya onun yerini almaya çalışan yeni bilimler ortaya atılır. Fakat Müzikoloji köklü bir bilimdir. Tarihi derinliği vardır. Kolay kolay yıkılmaz.

Müzikolojiyi üç ana alt dala ayırıyoruz.  (Aslında bu genel ayırım bir çok bilim dalı için de geçerlidir):

Sistematik Müzikoloji, Tarihi Müzikoloji ve Disiplinlerarası Müzikoloji.

Bu sınıflandırmadan, eğer bilimin sistemini oluşturan konuların nasıllığını tartışıyorsanız “sistematik”, diğer bilim dallarıyla ortak konuları tartışıyorsanız “disiplinlerarası” olduğu anlaşılmaktadır. Müzik-edebiyat, Müzikopsikoloji, Müzikososyoloji, Kültürel Müzikoloji gibi. Bu konuda çeşitli açıklamaları Müzikoloji ve Kaynakları (İTÜ Vakfı Yay. 2014) kitabımda bulabilirsiniz.

Bugünlerde kaybettiğimiz Türkiyenin önemli bilim adamlarından rahmetli Prof. Dr. Nuri Bilgin’in bilimsel alanı Sosyal Psikoloji Bilimi idi. Sosyal Psikoloji önce insan-eşya ilişkisi ve etkileşiminden doğan toplumsal psikolojiyi ele alır, daha sonra bir disiplinlerarası ilişki kurup “insan etkileşimlerinin psikolojik temellerini sistematik olarak” inceler. Bu tanım Nuri Hocanın Sosyal Psikolojiye Giriş’inde yapılmış olan bilimsel tanımıdır.

Ben sistematik müzikoloji ile uğraşıyorum. Bir kitaba baktığım zaman ilk aklıma gelen genellikle “bu kitaptan müzikolojik olarak nasıl yararlanabilirim” sorusudur. Nuri Bilgin hocanın hayatını okuduğumda O'nun Sosyal Psikoloji alanına ait eserlerinden haberdar oldum ve “Acaba Müzikoloji ile Sosyal Psikoloji arasında Disiplinlerarası Müzikoloji anlamında yeni bir alan oluşabilir mi?”diye düşünerek hemen kitaplarını aldım ve okumaya başladım.

İlk kitabı Eşya ve İnsan (1991). Bu kitabın konusu İnsan ve eşya ilişkisi, eşyanın ne olduğu, insanın eşyaya karşı tutumları (zaman, inanç, koruyucu bakım), ev eşyalarıyla insanın ilişkisi, eşya kompozisyonu, eşya envanteri (sahiplenilen eşyalar), eşya mekan ilişkisi, eşyada anlam yapıları, eşyalar ve insanın hayat tarzı, eşyaların kullanımı ve elden çıkarılması, bireyin sosyal statüsü ve eşya ilişkisi, sosyal değişim ve eşya ilişkisinden oluşmaktadır. Şimdi buradaki eşya yerine müzik aletleri, insan yerine müzisyeni koyduğumuz zaman işte size müzikoloji ve sosyal psikolojiden oluşan bir disiplinlerarası müzikoloji konusu ortaya çıkmış olur.

Konuyla ilgilenecek müzikologlar Prof. Nuri Bilgin hocanın alanıyla ilgili bir çok araştırması içinde Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi (2006) ve Sosyal Psikolojiye Giriş(2003) kitaplarını değerlendirebilirler.

İşte Disiplinlerarası Müzikolojide araştırılması gerektiğini düşündüğüm yeni konular:

Sosyal Psikoloji Biliminin Bakış açısıyla müzisyen ve çalgılar arasındaki ilişki (bir sanatçının kendi çalgısını azarladığını/zılgıt çektiğini gördüğüm zaman bende ilk uyanan fikirlerden biri idi, ama nasıl değerlendireceğimi bilememiştim, Nuri Bilgin’in çalışmalarını görünce nasıl değerlendirilmesi gerektiği ortaya çıktı),

Müzisyen ve grup psikolojisi (grup müzisyenleri içinde),

Müzisyen ve patronaj ilişkisi,

Müzisyenlerarası ilişki,

Müzik ve dinleyici ilişkisi,

Müzisyenlerde işbirliği,

Müzisyenlerde kişilerararası çekim,

Müzisyenlerde düşmanlık ve saldırganlık,

Müzisyen ve işyeri, müzisyen ve sahne ilişkisi.

*   *   *

Yeni konularda görüşmek üzere...

_____________________________________

Yrd. Doç. Dr. Recep USLU - Gazi Üniversitesi, Müzikoloji Bölüm Başkanı