Bugün - Tuesday, March 19, 2024
Foto Galeri
Video Galeri
Firma Rehberi
Künye
Reklamlar
Üye İşlem
 Bize Ulasin
www.musikidergisi.com Logo
-
İstanbul 27°°C
Yazar Detayları

Recep Uslu

Recep Uslu - Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..

Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..
Yazı Tarihi: Saturday, December 30, 2017

Geçen yazılarımdan birinde Katarsis’ten bahsetmiştim. O yazının devamı olarak mimesisten bahsetmemek olmazdı.

Türkçe sözlüklerden daha çok ansiklopedilerde bulunan bu kavram felsefede “doğayı taklit” anlamında kullanılır. Eski Yunan felsefesinin ilk sanat terimlerinden biridir.

Müzikte mimesis, bir sanat terimi olarak “doğayı taklit, doğal” anlamına gelir, diğer sanat türlerinde kullanılan aynı anlamda felsefi terimdir. Taklit kelimesine aldanmayın, bu kelime yerine “öykünme” daha iyi gitmektedir. Mesela “iyi bir ressam doğayı iyi resimleyen kişidir” önermesinde ressam doğaya öykünerek resim yapar. Portreleri düşünün, bir picasso tarzı portre mi istersiniz, yoksa! Çoğunluğun hayır dediği duyulur. Türk müziğinden örnek vereyim Kanuni Erol Deran iyi bir Boğaziçi ressamıdır. Çoğunlukla seçtiği tema Boğaziçi manzaralarıdır. Fotoğraftan değil, bizzat görerek resim yapmayı tercih eder. Bu yüzden başı bazen tehlikeli durumlara girmiş olduğunu zaman zaman sohbetlerinde anlatır. Son zamanlarda Kanun geçkileri üzerine yazdığı kitabını (2017) Gönül Paçacı yayınladı. Yine tanıdıklarım arasında Kemençevi İhsan Özgen de bir suluboya ressamıdır. Niyazi Sayın fotoğrafçıdır.

Müzikte de böyledir. Eğer bir müzik eserinde doğayı taklit edebiliyorsanız “doğal müzik/natürel müzik” yapıyorsunuz demektir. Orta Asya gırtlak/boğaz havaları örneklerine youtube’den bakabilirsiniz. Bu konuda benim favorim Juliana’dan “Uhuktu” adlı eser. İyi bir kuş taklidi avcılıkta hala kullanılan bir taklittir. Başlangıçta bu öykünmeler müzik ve çalgıların gelişmesini sağlamıştır. Darbtınlak, havatınlak ya da teltınlak çalgıların gelişmesini. Mantık çerçevesinde de önce vurmalılar, sonra üflemeliler daha sonra da tellilerin geliştiği anlaşılmaktadır. Hepsinde de doğayı taklit yani mimesisin etkisi olduğu sanılıyor. Mantık öyle diyor. Buna rağmen Uhuktu örneğinde gördüğünüz gibi ağızla yapılan taklitlerle doğal müzikler yapılabiliyor. At kılı ya da bağırsak veya diğer malzemelerden sicim ip çalgı teli yerine kullanılıyordu. Madenin bulunup onu işlemenin ve tel yapma tekniğinin gelişmesinin ilk örnekleri MÖ 1000 yıllarıdır. İki telli çalgıda biri bağırsak, diğeri maden tel olabiliyordu. Ama çoğunlukla madeni tele göre kolay bulunabilir bağırsak ve sicim ipten kat farkları ile çalgı tellerinin yapımı Kindi zamanına, MS 1000 yıllarına kadar devam etmiştir.

Şimdi asıl soru şu: neden hem Avrupa müziği hem de Türk müziği temel müzik eğitimi kitaplarında porte üzerinde “gam”ı verip “bunlar doğal seslerdir” denir? O müzik seslerini duyduğumuzda ve doğa ile karşılaştırdığımızda hiç de doğada duyulacak bir sese benzememektedirler. Düşünün piyanoda bir la sesine basılınca duyduğumuzu “aaa bu falan kuşun ötmesine benziyor” veya “bu rüzgarın sesine benziyor” diyebilir miyiz? Diyemediğimize göre bu seslere niçin “doğal sesler” deniyor? Bu bir aldatmaca olabilir mi?

Bu sorunun cevabını İhvan-ı Safa’nın risalelerinde veya Meragi’nin eserlerinde bulabiliyoruz.  Şöyle diyorlar “iki tür ses vardır: 1- Canlıların sesleri. 2- Cansızların sesleri. Cansızların sesleri de iki türdür: 1- Doğal cansız nesnelerin sesleri. 2- Yapay cansızların sesleri. İşte müzik sesleri, yapay cansız seslerine giriyor. Bugünlerde buna “üretilen sesler” deniyor. Çalgılardan üretilen sesler gibi. Bunların doğallık neresinde?

Öncelikle doğal maddelerden elde edilen sesler olmasıyla “doğal sesler” terimi yerini bulmaktadır. Ney sesi (bazılarınca insan sesine en yakın çalgı sesi olarak tanımlanır), kaval sesi, ud sesi, bağlama sesi gibi (1). İkinci olarak insan kulağının ses sınırları arasında olduğu için doğal seslerdir (2). Üçüncü olarak ses sisteminin önerdiği temel sesler olduğu için doğal seslerdir (3), ki bu eğitimi verilecek müziğin uyumunun veya armoninin bir gereğidir (Bunun için “müzik düzenlenmiş seslerdir” diye tanımlanır). Müzik eğitimi kitaplarında kastedilen doğal sesin anlamı budur. Dördüncü olarak benim öğrencilerime “Türk müziğinin doğallığına” örnek verdiğim İhsan Özgen’in Sanatı Yaşamak adlı kitabında yazdığı bir anısıdır. Amerika’ya gittiği sırada tanıştığı bir müzikolog kendisine Türk müziğinden parçalar dinletir ve sorar “bunlar hangi makamda?”. İhsan Bey onların makamlarını söyler. Aynı müzikolog teypten kuş sesleri dinletir, sonra ikinci kez ama biraz yavaşlatarak dinletir, tekrar sorar “bunlar hangi makamda?”. İhsan Bey onların da makamlarını söyler. İşte bu olayla müzikolog Türk müziğinin bir başka doğal yönünü göstermiş olmaktadır (4). Yani mimesis.

Yukardaki üçüncü maddedeki “uyum” insan doğasının bir gereği olarak her müzik sisteminde olması gereken bir mimesistir. Yani doğa kanunudur. Eski Hint ve Yunan Felsefesinden beri doğa uyumu bilinir. Bu uyuma eskiler denge, ahenk, ika, usul derlerdi. Zamanla bunların anlamlarında da değişiklikler oldu. Avrupa dillerindeki “ritim” kelimesi de “uyum, ahenk” anlamındadır. Erol Sayan’ın Türk müziğinde “iç ritim, dış ritim” ayırımı da buna dayanır. Bu ritim müziğin uyumudur, tellilerde veya üflemelilerde “nağmeler, perdeler arasındaki uyum, müzik seslerinde ahenk, müzik, ezgi, motif, dizi, sekileme/sekvens, tekrar eden sesler/ mükerrer sesler” gibi adlandırılır, vurmalılarda ise “ika, usul, usul kalıpları, ritim, ölçü” adlarını alır. Temel müzik ile sanat müziği arasındaki ayırım da bu ahenkli seslerin azlık ve çokluğu iledir. Yani temel müzikte iki-üç sesin (popüler müzik), sanat müziği ise en az dokuz ya da daha fazla seslerin uyumundadır (art müzik).

Şimdilerde Prof. Dr. Sinan Canan’ın psikoloji ile ilgili eserlerinde özellikle beynin öğrenmesini ve doğayı algılamasındaki temelin bir “uyum” ve bir “ritm” olayı olduğunu sık sık yazar. Uyum bazen zıtlıktan (gece-gündüz, pest-tiz sesler), bazen birbirini dengelemesinden (1+1=2) kaynaklanabilir. İnsanın doğası da bu uyumdan hoşlanır. İleri öğrenim teknikleri de bu uyum teorisinden faydalanırlar (beyninde oluşan öğrenilmiş ile öğrenilecek kelime arasında özdeşleştirme yöntemi). Meragi’nin makasıd felsefesi içinde yazdığı gibi insanın şiirden ve müzikten hoşlanmanın temeli insanın uyuma olan hayranlığı, temel uyum dürtüsüdür. Taşköprüzade de eserinde insanın şiirden ve müzikten hoşlanmasının sebebinin uyum/vezin/ölçü olduğundan söz ederse de bu duygunun insanın doğasında var olduğunun farkında değildir.

Bugün “mimesis” tavrında yapılan müzik, kendilerini “evrimleşmiş müzik” olarak görenlerce veya “sürrealist müzik” yapanlarca olumsuzca eleştirilmektedir. Fakat ne yazık ki bir bağlama ustasının, bir ud ustasının bu eleştiri sözlerini olduğu gibi aktarmakta oluşuna zaman zaman rastlıyoruz. Bu durum insana “ne dediğini bilmemek” konumunda görünmekten başka bir şey olmadığını düşündürüyor. Çünkü müzik felsefesinin moda söylemlerine kapılmamak mümkün değil. Ve müzik felsefesi sanıldığı kadar kolay bir şey değildir. Eğer “yapısalcı müzik”ten bahsedecekseniz, “devrimci müzik” ya da “sürrealist müzik” söylemlerinden dem vurmamalı, hatta onlara karşı bir argüman geliştirmelisiniz. Yani tarafınızı iyi seçin ve tarafınızın teorilerini ve kitaplarını okuyun. Mimesis müzik yapıyorsanız, mimesis müzik savunucusu kalın.

Medeniyetin temelinde de uyum esastır, günümüz bazı medeniyet teorisyenlerinin müzikteki uyumu veya uyuma katkılarını ihmal etmeleri doğru değildir. İnsanlık tarihi ve mantığı bunu ortaya koymuş olmasına rağmen hala medeniyet tasavvurlarında müziğin dışlandığını görüyoruz. Oysa Farabi’nin, İbn Sina’nın, İhvan-ı Safa’nın “müzik” konusunda eser yazmalarının sebebi toplumsal medeniyetin içinde müziğin varlığını kabul etmelerinden kaynaklanmaktadır. Medeniyetin mimesisi

Katarsisin müzikle ilgisi sanatçı açısındandır. Hangi tür müzik yaparsanız yapın “katarsis” yaşıyorsunuz, ondan kurtulamazsınız. Katarsisin son teorisyenlerinden biri Freud ve Jung’tır. “Varoluşçu Müzik Terapi” düşüncesi de “katarsis”e dayanır.

Efendim “Sürrealist müzik”te görüşmek üzere, müzik felsefesi kavramlarına devam.

Katarsisli mutlu yıllar.

 
İletişim E-Posta: - Telefon:
 
Yorumlar
*** Yorum Yaz
Bu yazıya hiç yorum yapılmamış, ilk yorumu siz yapın.

Diğer Yazıları

Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Müzikolojiye müzik terimleri sözlüklerinin bir yenisi...
Müzikoloji: Değerli Bilgem söyle bana, Türk müziğine atıf var mı?..
Müzikoloji ve Hanefi Özbek’in Form-Tür ve Usul Bilgisi Yayınları...
Müzikoloji ve Gökhan Yalçın’ın Kevseri Mecmuası...
Müzikoloji ve Timur Selçuk’un ardından...
Müzikoloji ve terimlerle ilgili Dr. Göktan Ay’ın yeni kitabı...
Müzikoloji: Meragi’nin Zübdetül-Edvar’ı yayınlandı...
Müzikoloji ve "karabilim-bad science"...
Müzikoloji, Hafız Post Mecmuası, Buhurizade ve Kuçeksünbüle Makamı...
Müzikoloj ve saygı ile linç arasında…
Müzikolojide yeni bir bibliyografya…
Müzikoloji ve “Unmuzec İlimler Ansiklopedisi”nde müzik ilmi…
Müzikolojiye yön veren metinler...
Müzikoloji ve romanlarda müzik…
Müzikoloji: Meragi, Nesimi’den ilham aldı mı?..
Müzikoloji ve Mühr-i Süleyman...
Müzikoloji ve Müziğin İcadı, Mehmetşah, Pisagor, Şeyh-İ Musikar...
Müzikoloji, Meragi’nin Cami’si ve Babak Khazrai Edisyonu
Müzikoloji, Müzik Sosyolojisi ve Meragi...
Müzikolojide ötekileştirme…
Müzikoloji ve 16. yy Türk müziği: “Orada bir musiki var”…
Müzikoloji ve elimdekiler
Yeni bir "Edvar"…
Müzikoloji ve yeni yıla giriş…
Müzikoloji ve Müzik Tarihinde Kevseri-Kemani Hızır Ağa…
Müzikoloji ve Selim Dede Kimdir?..
Müzikoloji'de Oransay 30.Yıl Anması ve 1702 yılında Itri…
Müzikoloji, Asaf Halet Çelebi ve Todi Musikisi…
Müzikoloji ve Canfeza Edebiyat…
Müzikoloji ve Keman Tarihi ya da Saraydaki Kemancı 1777 …
Müzikoloji Ve Hafız Emin Işık’ın Kasidesi…
Müzikoloji ve Katibi Edvarı- 1530
Müzikoloji kütüphanesine yeni bir yayın: “Türk Musikisi Atlası”
Müzikoloji ve , Neyzen Özdönmez...
Müzikoloji ve Ökten’den Sanat Felsefesi…
Müzikoloji ve altı parmakla mucib problemi…
Müzikoloji ve adalet duygusu...
Müzikoloji makalelerinde bibliyografyanin yeri: Bibliyometri analizi…
Müzikoloji sefinesi ya da gemisi…
Müzikoloji ve Meragi’nin mavi boncuğu…
Müzikoloji ve mağara metaforu...
Müzikoloji ve Barış...
Müzolojide Dürretüt-Tac, O Eseri Şirazi Yazmadı; Meragi öyle diyor…
Müzikoloji ve uzay yolculuğu...
Müzikoloji ve Afyonkarahisar İbrahim Alimoğlu Çalgı Müzesi…
Müzikoloji ve Demetnağme; bir kadın bestekar Demet Tekin yeni albümü…
Müzikoloji ve tereke defterleri veya müzayede katalogları…
Müzikoloji: Nayi Osman Dede’ye verilen teşvik ve bize verilen teşvik…
Müzikolojide fedakarlık, adalet, bol toplumsal örnekli yeni yıl…
Müzikolojide bir sempozyum macerası: Mevlana Araştırmaları Enstitüsü’nün Selam Vakti 745. Vuslat Yılında A.A. Konuk, Mesnevi, Fusus arasında intihal ve sadeleştirme
Müzikoloji ve Abdülkadir Meragi’nin hayaletleri...
Müzikoloji’de bir kaynak: Keşfü’l-Hümum 1341
Müzikoloji ve Cumhuriyet Bayramı…
Müzikoloji açısından “Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları”…
Müzikoloji, deprem, İstanbul ve Itri
Müzikoloji ve zevk-i selim…
Müzikoloji, Lazkiye ve Mehmet Ladiki…
Müzikolojide Bir Problem: “Kantemiroğlu 'Edvar'ını ne zaman yazdı? XVI ve XVII. Yüzyıllarda 'Edvar' var mı?..“
Müzikoloji ve Gürültü Teröristleri...
Müzikolojide Yusuf Kırşehri’nin Önemi: Yeni Sistemci Anadolu Edvarları Ekolünün Kurucusu…
Müzikolog Rauf Yekta küstü mü? "Rauf Yekta’nın Musiki Antikaları" üzerine...
Müzikolojide Dualistlikten Deistliğe
Müzikoloji ve yeni Türkiye...
Müzikoloji, Müzikterapi ve Rahmi Oruç Güvenç…
Müzikolojide Rol Model -1-
Müzikoloji ve Neva Kâr’ın yıldönümü…
Yeni bir yayın: Müzikoloji ve “Evliya Çelebi’de Çalgılar“ …
Müzikolojinin veya İTÜ TMDK’nın 43.YIL kutlaması…
Müzikolojide veya müzikte yansıma felsefesi…
Müzikoloji ve Bölüm Başkanı Stratejisi...
Müzikolojide ve Müzikte Sürrealizm
Müzikte Mimesis Felsefesi veya bir aldatmaca..
Bestekar Musli, Kuruyemiş Ansiklopedisi ve Müzikoloji …
Müzikte "katarsis"...
Müzikoloji, Âmili ve Keşkül-i Müzikolog...
Müzıkolojı ve Cenaze Marşı ya da Segah Tekbir...
Müzikoloji ve Makasıdül-Elhan’ın kaç versiyonu vardır?
Müzikoloji, Edvar, Duvar, Yıldönümü...
Müzikoloji ve Edvarların Bir Yenisi: 1767 Yılı Hekimbaşı Edvarı …
Müzikoloji, Nuri Özcan Ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2017
Müzikolojide Çalışmalar: Türk Müziğinde Eğitim Çalıştayı…
Müzikoloji, keman eğitiminde yeni bir kitap…
Muzikolojide yeni bir terim önerisi: Eurogenetic
Müzikoloji : Bu eserin sahibi Nane’dir Nane! Muhayyer ağır çember “Vakt-i subh oldu“…
Müzikoloji ve Itri Haftası dolayısıyla yeni şeyler söylemek…
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri: 2016
Müzikoloji ve Itri’nin yılbaşı şarkıları…
Müzikoloji, panel ve ödüllendirme, Itri …
Müzikoloji "eleştiri ve çuvaldız", "dedikodu ve çeki düzen"…
Müzikoloji, Ömer Hayyam, bilgi ve anlayış…
Müzikoloji ve 2016 Taşköprülüzade Sempozyumu
Müzikoloji ve koku tarihi veya Itri’nin babası ne iş yapardı?..
Müzikoloji, Astroloji ve Itrî …
Müzikoloji sanatın korunmasını zorunlu görür…
Müzikoloji ve küreselleşen keşif ilişkisi…
Bibliyografyasız müzikoloji olur mu?..
Türk müziği tarihinde ihtilalin öldürdüğü bestekar kimdi?
Itri'nin yaşadığı ihtilaller …
Müzikolojide ihtilallerin yeri veya yersizliği…
Müzikoloji, Bilimsel Müzikoloji, Müzikoloji Bölümleri, İdeal Müzikoloji, Müzikolog Terimleri…
Müzikoloji ve sanata verilen değer: Fehm-i muhsin
Müzikolojide Urmevi’nin Yeri ve Müzik Eğitiminde Kadim Altı-Parmak Metodu… Recep Uslu
Urumiyeli Safiyyüddin ile “Devirler“ üzerine müzikoloji sohbeti...
Müzikolog Nobel ödüllü Urmiyeli Safiyyüddin ve “Hayali Meşk Hikayesi -2”
Müzikolojide iki ucu xxxlu değnek…
Müzikoloji, icra değişiklikleri – 2
Müzikoloji ve icra değişiklikleri, problemleri…
Müzikolojiye takviminizde yer ayırın: Bilgi-şölenleri/ sempozyumlar ve kongreler…
Müzikoloji ve Meragi’nin besteleri…
Müzikolojide Perde Transkripsiyonları ve Meragi’nin yeni bir eseri: Muhtasar Der İlm-İ Musiki...
Itri’nin keşfedilen yeni bir eseri mi? Evet, yeni bir şiiri…
Müzikoloji ve tercümelerin katkısı…
Türk Müziğinin “Bütünlüğü”ne evet - Itri Adına Ödül Organizasyonu…
Müzikoloji ve akademik çalışmaları teşvik…
Yeni yıl muamması: Itri muammasını çözen var mı?
Gencebay’a verilen ödül ve müzikolojide türler konusu…
Sanatçı, müzikolog, metodoloji ve yazı hakemliği…
Müzikoloji Atölyesi ve Sonuçları -1-
Muzikoloji ve Din...
Müzikoloji: Yanlışların karşısında durma cesareti...
Olmadı Kâmil Hoca: Müzik, eleştiri ve doğruluk...
Medeniyet sanat ve müzik...
Bir bestenin notası: Ahmed Hatiboğlu
İki kitap tanıtımı: Itri ve Makedonya’da Piyano, Prof.Dr. Aida İslam ve Balkan Türk Müziği
Panayot Abacı ve Türkiye’de müzikoloji kolay mı?..
Müzikolojiden Uluslararası Konservatuvara Makam Teorisi...
Müzikolojide birleşelim -3-
Müzik terapi ile başbaşa...
Müzikolojide birleşelim -2-
Bir “Müzik Bibliyografyası“nın başına gelenler...
Müzikolojide birleşelim...
1. Gazi Türk Müziği Günleri, Sazendeler Yarışması ve Müzikle tedavi olur mu?..
Türk Müziği Yarışması ve Uluslararası Sanat Müziği Kaynakları…
Gazi Üniversitesi’nde Kutlu Doğum Haftası ve Üniversiteler...
Ruhi Ayangil'in mektubu müzikolojinin feryadıdır...
Yüz yıldır aranan Meragi’nin Müzikler Hazinesi (Kenz-ül Elhan) adlı eseri bulundu mu?..
Müzikolojide Yeni Bir Metot: Bibliyometri Analizi
Müzikolojinin nedir şu edebiyat biliminden çektikleri...
Bugünlerin müzikolojik faaliyetleri...
Tarihi gerçekleri yazmak...
Müzikoloji ve sosyal psikoloji...
Diğer Yazarlar

Münih LMU Müzikoloji Enstitüsü’nde "Gültekin Oransay" rafı...
Kitabu İlmi'l-Musiki Alâ Vechi’l-Hurûfât'ın müellifi kimdir? -16-
Çalgıları geliştirmek nedir, nasıl olur?..
Fazıl Say'ın Feyzi Erçin'e desteği…
Nida Tüfekçi’nin Öğrencisi Olmak!..
Yazılarınızı bekliyoruz... Musiki Dergisi
Spor yazarı mı, müzik yazarı mı?..
Yeni YÖK’ün ve değerli başkanı Sn. Saraç’ın övgüye değer kararı: Müzik öğretmenliği açısından yapıcı bir değerlendirme…
Serhanende Nurettin Çelik ...
Meragi niçin 24 şube dedi? Hurufilikten etkilendi mi?..
Çevrimiçi Türk Halk Musikisi Videoları: "Konma Bülbül Konma Nergis Daline"
Günün Sözü
Einstein: Sanatınızda en çok hayran olduğum nokta ne biliyor musunuz?.. Evrensel oluşu. Bir kelime bile söylemiyorsunuz ama tüm dünya ne demek istediğinizi anlıyor… Chaplin: Doğru. Ama sizin şöhretiniz daha muazzam. Çünkü kimse ne dediğinizi anlamıyor ama yine de tüm dünya sizi hayran...
(Albert Einstein ile Charlie Chaplin diyaloğu)
Yazarlar 
Röportajlar
Fırat Kutluk “Neden Müzik Dinleriz?“...
Ayhan Sarı - Kitabın adından başlayalım mı?  Buna bağlı olarak da kitabın sonunda müziği neden dinlediğimizin yanıtını veriyor musun? Fırat Kutluk - ...
»
»
»
Tarihte Bugün
Arşiv Arama
Facebook
Anasayfa
Site Haritasi
Sitenize Ekleyin
RSS Kaynagi
Hakkimizda
Reklamlar
Künyemiz
Facebook
Twitter
Bize Ulaşın
Copyright ©2013 - Tüm haklari sakli tutulmaktadir.
Bu sitede yayinlanan tüm resim, materyal ve içerigin telif haklari tarafimizca sakli olup izinsiz alinip kullanilamaz.
0.36ms