Recep Uslu

Katarsis nedir? nerede kullanılır? yenir mi, taşınır mı? Sözlüklerde ansiklopedilerde yer almış mı?

Katarsisin sözlük anlamını aradığımızda Yunanca temizlenme, temizleme anlamında olduğunu görürüz. Türkçe sözlüklerde yoktur, ansiklopedilere ise felsefi anlamıyla girmiştir.  

Müzikolojide, müzik felsefesinde de kullanılır, katarsis.

Bazılarına göre katarsis, “arınma” demektir. Sanatçı yaptığı eserle arınır, bu arınma onun sanattaki ödülüdür. Bir kitap yazarı kitabını yazarken sıkıntı çekse de sonunda kitabı bittiğinde arındığını hisseder. Bundan aldığı zevkle yeni eserler ortaya koymaya çalışır. Bir besteci, yaptığı besteyle; bir icracı çaldığı müzik eseriyle arınır. Eğer bir yapıt ortaya koymak onu artık arındırmıyorsa başkalarının eserlerini eleştirmekle arınır. Eğer bunda da arınma doyuma ulaşırsa, başkalarının eserine çamur atmakla arınmaya çalışır. Sonunda bütün arındıracak malzemeleri tüketirse kendini tüketmeye yönelirler. Bu duruma kafayı yemek de denecek arınma makamına ulaşır. Sonrasında deliliğe övgü yazar.

Bazıları katarsisi “tatmin” anlamında kullanır, ruhun herhangi bir şekilde tatmin olması anlamında olduğunu söylerler. Yukarıdaki arınma kelimesinin yerine “tatmin, tatmin olmak” kelimelerini yerleştirerek bir daha okuyunuz.

Bazılarının uygulamalarıyla gösterdikleri çekememezlik duygusunun katarsis/arınma ile bir ilgisi yoktur. Bu bir etik ahlaksızlıktır. Başkasının yazdığı makaleyi, kitabı, müzik eserini hasetlikle eleştirmek, iyi ye kötü demek. Kötüye iyi demek bu kısıma girmez, o daha çok teşvik demektir, ancak başkasına zarar vermediği sürece.

Çekememezliğin çaresini Bertrand Russel, Nasıl Mutlu Olunur adlı kitabında yazmaktadır. Fakat okuyup öğrenip uygulamak esastır. İlahiyatçılara Gazzali veya sufi kitaplarını okuyunuz demeye gerek yok. Çünkü onlar zaten okumuşlardır, sorunları okuduklarını uygulamamaktır. Uygulamak ya da bildiğiyle amel etmek, bilgisiyle hava atmaktan bin kat iyidir.

Müzikte katarsis, müzik sanatçısının veya müzik dinleyicisinin katarsisi olarak iki açıyla değerlendirilebilir. Abdülkadir Meragi’nin Makasıd felsefesinde yazdığı “meclis adabı” başlıklı kısımlar sanatçı ve dinleyiciye ilham verecek ilk örneklerden olduğu kabul edilebilir.

Müzik araştırmacısının katarsisi, araştırdığı konuyu sonuçlandırmasıdır. 2013 yılından beri Itri araştırıyorum. 100 yıldır bilinmeyen bir bilgiyi ortaya çıkarıp, babasının adının Mehmet olduğunu bulmak araştırmacıya bir katarsis yaşatıyor doğrusu.

Mevlevilerin katarsisi, ayin sırasında müzik aleti çalmak mı? Müzik dinlemek mi? Sema yapmak mı? Ayini yönetmek mi? Ayinde hanende olmak mı? Ayini eleştirmek mi? Bunu da Mevlevilik hakkında yazı yazanların yazılarında aramak lazım.

Fakat her yazıyı dikkatle okumalıdır.

Nice katarsislere!