Recep Uslu

Dünya müzik tarihinde Pisagor’un yeri, ses çıkaran teller arasındaki oranları ilk defa kanun haline getiren insan olarak bilinir. Bu kanunu ilk defa onun ortaya koyduğu kabul edilir.

Türk müziği tarihinde Pisagor’dan söz edilmesinin ne zaman başladığı bir muammadır. Müzik tarihi açısından bilinmeyeni ortaya çıkarmak gerekir.

Farabi’nin yazdığı eserle ilgili hemen hemen <eski Yunan nazariyesini Arapçaya çevirmiştir> basit değerlendirmesi zaman zaman yazılarda rastlanır. Yahu adam Grekçe bilmiyor, nasıl Arapçaya çevirebilir? Farabi’nin eserinde Pisagor olduğuna dair bir bilgiye rastlamadım. Urmevi, Meragi Pisagor’dan bahsetmezler. Pardon! Meragi’nin eserlerini çalışanlar bu konuyu dile getirsinler. Aradım! Bu konuda 2018’de Türkçeye tercümesi yayınlanan Zevaid-i Fevaid-i Aşere (: On faydalı ek) adlı eserinde Pisagor’dan bahsediyor.

Ama ne olarak?.. Hekim-i evvel Pisagor, feleklerin rüzgarlara sahip olduğundan söz eder. Bununla gezegenlerin sesleri olduğu fikrini desteklemiş. Bunların müzikle ilgisi yok.

Türk müziği tarihinde Pisagor’un üç gece peşpeşe gördüğü rüya üzerine müzik bilimini bir sahilde icat ettiğine dair bir hikaye vardır. Bu hikaye ne zaman ortaya çıktı? Bu hikaye ilk defa Anadolu’da mı çıktı? Niçin Pisagor hikayesi Anadolu’da bu kadar çok tuttu.

Bu konu, bir taraftan yakında yayınlanacak bir makalenin müjdesidir (Erdem, 2020). Bu hikaye Osmanlı tarihinde ilk defa Mehmetşah Fenari tarafından Anadolu’ya taşınmış görünüyor. Ama nasıl ve neden?

Hikayenin Anadolu’ya taşınmasından sonra, Mehmet Ladikî eserinin bir kenarına bunu Arapça olarak not etmiş. Sonra Katip Çelebi’nin Keşf-uz Zunun adlı eserinin müzik ilmine Arapça girişte tekrar edilmiştir. Türkçe edvarlarda da zaman zaman bu hikaye müziğin icadı olarak aktarılmıştır. Bir kaç edvarda bu müziği icat eden kişinin Pisagor değil, bazen Farabi, bazen de Şeyh-i Musikar olarak anılmıştır. Her seferinde zenginleştirildiği için başlangıçta sadece müziği icat eden kişi, sonraki hikayelerde, 12 makam, 7 avaze, 48 terkibi bulan Şeyh-i Musikar’a yani hayali bir müzik üstadına dönüşmüştür.

Peki Anadolu’ya bu hikayenin taşınmasının toplumsal yorumu ne olabilir?

Bunu da makaleden "Erdem Dergisi’ndeki makaleden" öğrenebiliriz.